Mapa polityczna Bliskiego Wchodu
21) Po II wojnie światowej
— Wycofanie się wojsk brytyjskich, powstanie państwa Izrael
W trakcie imigracji Żydów, którą coraz trudniej było kontrolować, w lipcu 1947 roku doszło do incydentu: „brytyjskie okręty wojenne zatrzymały u wybrzeży Palestyny statek z 4,5 tys. żydowskich uchodźców na pokładzie i siłą zmusiły go do zawrócenia do portu Marsylia we Francji. Następnie statek popłynął do Hamburga w Niemczech, gdzie policja siłą zmusiła Żydów do jego opuszczenia” [cyt.: Wikipedia]. Masowy i po części nielegalny charakter napływu imigrantów stawał się przyczyną coraz większej agresji Arabów i w związku z tym dalszego zaostrzenia arabsko-żydowskiego starć. Problemy, które piętrzyły się w ostatnich latach przed brytyjskim wojskiem, spowodowały, że 14 maja 1948 roku Wielka Brytania, nie mogąc opanować sytuacji, zrzekła się mandatu, przekazując go Narodom Zjednoczonym. Jeszcze tego samego dnia żydowska Rada Ludowa ogłosiła w Tel Awiwie powstanie państwa Izrael, a następnego dnia wojska brytyjskie opuściły Palestynę.
W ramach rozwiązania konfliktu palestyńskiego, 29 listopada 1947 roku na Zgromadzeniu Ogólnym ONZ uchwalono rezolucję, która zalecała podział obszaru Palestyny na dwie strefy – arabską (11 664 km² powierzchni i 814 tys. mieszkańców) i żydowską (14 257 km² powierzchni i 935 tys. mieszkańców) i utworzenie z nich dwóch niezależnych państw połączonych unią gospodarczą: „Plan starał się rozwiązać sprzeczne interesy obu grup narodowościowych i zaspokoić roszczenia dwóch konkurencyjnych ruchów: żydowskiego syjonizmu i arabskiego panarabizmu. Rezolucja zawierała szczegółowy opis przebiegu zalecanych granic dla każdego proponowanego państwa. Plan wzywał również do unii gospodarczej między oboma państwami, która miała być pomocna w celu zapewnienia praw wyznaniowych mniejszości narodowych”[cyt,: Wiki]. Jerozolima i Betlejem znalazły się w obrębie strefy międzynarodowej, która miała pozostać pod administracją ONZ, przy czym Jerozolima miała być administrowana przez Brytyjczyków. W odniesieniu do przyszłego państwa arabskiego pojawiła się propozycja nazwy „Palestyna Arabska”. Żydzi przyjęli tę propozycję, natomiast kraje arabskie odrzuciły ją (oficjalnie uznając plan ONZ za naruszenie praw arabskiej większości Palestyny; w rzeczywistości w ogóle nie pogodzili się z istnieniem państwa izraelskiego), a niezadowoleni Arabowie rozpoczęli spiralę przemocy kontynuowaną i nakręcaną potem na zmianę przez obydwie strony. I tak 30 listopada 1947, a więc dzień po uchwaleniu rezolucji na forum ONZ, doszło do wybuchu wojny domowej w Palestynie, którą zainicjowały arabskie oddziały zbrojne, i która ostatecznie uniemożliwiła wprowadzenie w życie planu rezolucji o utworzeniu dwóch państw uchwalonej przez Zgromadzenie Ogólne ONZ. Oddziały te rozpoczęły ataki na żydowską komunikację, tzn. na autobusy kursujące pomiędzy osadami żydowskimi, a arabscy przywódcy wzywali do „zwrócenia Palestyny jej prawowitym mieszkańcom”, „zepchnięciu Żydów do morza” i oczyszczeniu Palestyny z „syjonistycznej plagi”[cyt.: Wikipedia]. Arabsko-żydowska wojna domowa, w której obie strony stosowały przemoc w formie ataków terrorystycznych, palenia i burzenia obiektów oraz bezpośredniego zabijania, zakończyła się 14 maja 1948 roku. Po jej zakończeniu pojawiła się duża fala arabskich uchodźców (około 300 tys. ludzi do maja 1948), którzy udali się do Libanu i Syrii. Tymczasem w kwietniu 1948 roku, przed zakończeniem wojny, koalicja złożona z kilku państw arabskich szykowała się do inwazji na Izrael na dużą skalę.
a) I wojna izraelsko-arabska (1948-49)
W dniu, w którym zakończyła się wojna domowa w Palestynie, czyli 14 maja 1948 roku, Wielka Brytania, nie mogąc opanować sytuacji, zrzekła się mandatu, przekazując go Narodom Zjednoczonym, a tuż po tym żydowska Rada Ludowa ogłosiła w Tel Awiwie powstanie państwa Izrael. Następnego dnia (15 maja) wojska brytyjskie opuściły Palestynę. a wojska Egiptu, Syrii i Libanu, których działania koordynowała Transjordania, a których dowództwo przejął iracki generał, rozpoczęły interwencję wojskową w Palestynie. Tak wybuchła I wojna z całej serii wojen izraelsko-arabskich, które toczyły się między Izraelem a państwami arabskimi. Państwa członkowskie Ligi Arabskiej napadły na Izrael pod pretekstem obrony cywilnej ludności arabskiej przed żydowskimi bojówkami. W rzeczywistości, nie uznawszy planu podziału Palestyny ustanowionego przez ONZ, chciały one zniszczyć państwo żydowskie. Od tego momentu Izrael nie tylko był stroną w problemie palestyńskim, ale musiał także walczyć o swój byt zmagając się z zewnętrznym wrogiem, czyli otaczającymi go państwami arabskimi. Tylko dzięki przewadze militarnej nad sąsiadami przetrwał do dzisiaj. I wojna izraelsko-arabska (1948–1949), nazywana przez Izraelczyków wojną o niepodległość, zakończyła sie militarnym sukcesem Izraela. Wyznaczono nowe granice (tzw. zielona linia), zgodnie z którą Jordania zajęła Zachodni Brzeg Jordanu (Cisjordania: Samaria i Judea) i Wschodnią Jerozolimę, Egipt zajął Strefę Gazy, a Izrael pozostałe obszary Palestyny, na których pierwotnie miało powstać państwo arabskie (Zachodni Brzeg i Gaza znajdowały się w strefie arabskiej wyznaczonej przez ONZ). Tak więc trzy państwa – Egipt, Jordania i Izrael – dokonały między sobą podziału Palestyny, a jej tereny (poza tymi, które ONZ w 1947 r. oficjalnie przyznał Żydom i na których powstało państwo Izrael) uznane zostały przez społeczność międzynarodową za okupowane. Przy czym wart podkreślenia jest fakt, że co prawda w końcowej fazie wojny (22 września 1948 r.), w celu ograniczenia wpływów Jordanii na palestyńskich ziemiach, Liga Arabska ogłosiła powstanie w mieście Gaza rządu palestyńskiego, a rząd ten z kolei ogłosił 1 października 1948 r. powstanie niepodległego państwa Palestyna, ale w rzeczywistości poza Egiptem, Syrią, Libanem, Irakiem oraz Arabią Saudyjską i Jemenem nikt go nie uznał. Tak więc arabskie rozgrywki nie przyniosły skutku, a po oficjalnym zakończeniu wojny, ani Egipt, ani Jordania po zajęciu Strefy Gazy i Zachodniego Brzegu nie były zainteresowane realnym utworzeniem na okupowanych przez siebie terenach jakiejkolwiek formy autonomii dla palestyńskich Arabów. Do Strefy Gazy i na Zachodni Brzeg napłynęło wtedy wielu uchodźców arabskich z terenów zajętych przez Izrael (tzn. z obszarów dotychczasowej oficjalnej strefy arabskiej w Palestynie, którą Izrael stopniowo przejmował przez wykup ziem) – około 700 000 tys.. Spowodowało to znaczny wzrost populacji Strefy Gazy. Uchodźcy nigdy nie otrzymali od rządu Egiptu propozycji uzyskania obywatelstwa egipskiego. Natomiast wszyscy mieszkańcy terenów zaanektowanych przez Królestwo Jordanii otrzymali obywatelstwo jordańskie i pełne prawa wyborcze do jordańskiego parlamentu. Podczas wojny około 700 tys. palestyńskich Arabów stanowiących około 80% przedwojennej arabskiej populacji uciekło poza granice Palestyny.
Brak infrastruktury i przemysłu w niedawno powstałym państwie żydowskim przy tak dużym napływie imigrantów, którzy byli uchodźcami bez jakiejkolwiek własności, szybko doprowadził do kryzysu gospodarczego w Izraelu. Zaczęto reglamentować żywność, a imigranci byli zakwaterowywani w tymczasowych obozach dla uchodźców. Mimo to w latach 49-50 izraelska armia ewakuowała samolotami kolejnych 200 tys. Żydów z Jemenu i Iraku, ratując ich przed prześladowaniami i pogromami. W kolejnych latach imigracja ludności żydowskiej nie ustawała, jednak jej liczba nie była już tak wysoka. Zmuszony kryzysem Izrael wynegocjował z Niemcami umowę o odszkodowaniach dla ofiar hitleryzmu, co wywołało masowe protesty Żydów, dla których podpisanie tego typu umowy było „prowadzeniem interesów” z Niemcami. W latach 1948–1958 populacja Izraela wzrosła z 800 tys. do 2 mln.
Jednocześnie pod koniec 1950 roku Izrael został skonfrontowany z nowym problemem. Liga Państw Arabskich utworzyła oddziały arabskich fedainów (ochotnicy tworzący jednostki bojowe mające za cel zniszczenie syjonistów), udzielając im wsparcia finansowego. Zaczęli oni przenikać z egipskiej Strefy Gazy na terytorium Izraela i napadać na żydowskie osady. W latach 1949-1967 w przeprowadzonych przez nich atakach terrorystycznych tylko na terenie Palestyny zginęło ponad 500 Izraelczyków, a tysiące zostało rannych. Fedaini pojawili się później również w Palestynie, tworząc palestyńskie jednostki bojowe.
Półwysep Synaj
b) II wojna izraelsko-arabska /Wojna Sueska/ (październik 1956 – marzec 1957)
Była to wojna o Kanał Sueski i o półwysep Synaj.
Militarna agresja Wielkiej Brytanii, Francji i Izraela na Egipt w 1956 roku była reakcją na upaństwowienie Kanału Sueskiego przez Egipt (wtedy Egiptem rządził prezydent Nasser), w konsekwencji którego doszło do blokady żeglugi europejskiej w tym rejonie. Francuzi wysłali najpierw notę protestacyjną do ambasadora Egiptu. Następnie zawiązali koalicję francusko-brytyjską (do przyłączenia się nakłoniono później Izrael), która postanowiła odzyskać kontrolę nad Kanałem Sueskim. Najpierw zaatakował Izrael dozbrojony uprzednio przez Francję, potem do akcji militarnej przyłączyło się lotnictwo brytyjsko-francuskie. Korzystając z sytuacji Izrael zajął egipską Strefę Gazy, z obszaru której od 1950 roku arabscy fedaini dokonywali zamachów terrorystycznych na terenie Izraela oraz półwysep Synaj. W wyniku silnej presji międzynarodowej po kilku tygodniach przerwano ciężkie walki w rejonie Kanału Sueskiego, a ONZ zażądała wycofania wojsk koalicji Francja-Wielka Brytania-Izrael. Wojska izraelskie opuściły Strefę Gazy i zajęty w trakcie wojny półwysep Synaj, a dzięki stacjonującym na półwyspie pokojowym siłom ONZ, które pojawiły się tam po wycofaniu się koalicji, między Egiptem i Izraelem zapanował do 1967 roku pokój (Strefa Gazy ponownie znalazła się pod pełną kontrolą Egiptu). W związku z kryzysem sueskim przez wiele arabskich państw przeszły antyżydowskie rozruchy i pogromy. Z różnych państw wydalono w sumie ponad 50 tys. Żydów. Wszyscy przybyli do Izraela. Jednocześnie wzmógł się ruch panarabski, który domagał się wyzwolenia krajów arabskich spod kontroli państw Zachodu.
W tym miejscu należy przypomnieć o pewnym istotnym fakcie. Otóż kiedy od osiemdziesiątych lat XIX w. Żydzi zaczęli napływać do Palestyny, osiedlali się na ziemi zakupionej dla nich legalnie z funduszy europejskiej diaspory żydowskiej. Ziemie kupowano od ich właścicieli, którzy byli nieobecni, a na gruntach tych gospodarowali arabscy najemcy. Właścicielami ziem były osoby, które uzyskały prawo własności jeszcze za panowania Osmanów. Pokaźny procent właścicieli stanowili egipscy Arabowie z Kairu, gdyż Palestyna bardzo długo była częścią sułtanatu Egiptu. Sprzedając swoje grunty organizacjom syjonistycznym, byli świadomi tego, że w ten sposób pozbawiają egzystencji arabskich dzierżawców w Palestynie, gdyż wywłaszczeni najemcy zmuszeni byli do opuszczenia tych terenów. To oznacza, że ci, którzy sprzedawali Żydom swoje ziemie w imię własnych korzyści finansowych, stawali się automatycznie współodpowiedzialni za to, co działo się później. Być może, gdyby nie odsprzedawali tych terenów, losy tego regionu (geograficznej Palestyny) potoczyłyby się zupełnie inaczej. Poza tym Egipt, tak samo jak Jordania na Zachodnim Brzegu, okupując przez 18 (!) lat Strefę Gazy (1949-67) nie zrobił nic, aby w jakikolwiek sposób pomóc swoim współbraciom – palestyńskim Arabom – w utworzeniu niezależnego bytu w Palestynie, widząc Strefę Gazy jao naturalne przedłużenie półwyspu Synaj, a tym samym część swojego terytorium. Pokrętna to polityka. Mimo takiego zachowania palestyńscy Arabowie nadal całą swoją agresję i przemoc kierowali wyłącznie w stronę Izraelczyków, oszczędzając w swoich oskarżeniach Egipt i Jordanię (Arafat, egipski Arab, jeszcze podczas wojny sueskiej w 1956 r. był podporucznikiem w egipskiej armii). To samo dotyczy pozostałych krajów arabskich na Bliskim Wchodzie. Ich nienawiść do Żydów i chęć zniszczenia Izraela nie wynikały z troski o los palestyńskich Arabów, którzy byli wypierani ze swoich ziem przez żydowskich osadników, lecz przede wszystkim z faktu, że Izrael stanął im na drodze do utworzenia wielkiego arabskiego imperium, niwecząc w ten sposób marzenia o arabskiej potędze. Te plany zniweczyłoby dodatkow powstanie niezależnego państwa arabskiego w Palestynie
Tak więc arabscy przywódcy palestyńscy (najbardziej znaną postacią był właśnie Arafat, który sprytnie i konsekwentnie tworzył mit o swojej osobie i „narodzie palestyńskim” – rzekomym rdzennym spadkobiercy tych ziem – i o „palestyńskich partyzantach walczących o wolość Palestyny”) byli tylko pionkami w wielkiej arabskiej grze. Przywódcy państw arabskich zaopatrywali palestyńskich Arabów w broń, tak aby ci stale nękali wroga i osłabiali go. W ten sposób państwa arabskie starały się stworzyć okoliczności sprzyjające wspólnemu uderzeniu na Izrael w celu ostatecznego zniszczenia tego państwa (ten cel chciano zrealizować poprzez III wojnę izraelsko-arabską w 1967 r.). Gdyby plan się powiódł, Palestyna wraz z arabską społecznością mieszkającą na tym obszarze zostałaby wchłonięta przez wielkie imperium ( a przecież nie o to chodziło Arafatowi, który pewnego dnia nagle stał się „palestyńskim nacjonalistą” chcącym zbudować swoją własną wielką Palestynę, co pokazał w Jordanii i Libanie, z których on i OWP zostali wydaleni, i tak przejść do historii). Arabscy przywódcy poszczególnych państw walczyli przede wszystkim o własne partykularne interesy, gdyż z jednej strony wszyscy oni marzyli o wspólnym zjednoczonym arabskim imperium, ale każdy na jego czele tego imperium widział siebie samego. Jednym z takich ambitnych przywódców arabskich był Gamal Abdel Nasser, autorytarny prezydent Egiptu w latach 1954-70, zwolennik panarabizmu i panislamizmu we swoim indywidualnym wydaniu (tzw. naseryzm). Nasser odmawiał Izraelowi prawa do istnienia i żądał zniszczenia państwa żydowskiego. Tak więc Arafat i OWP byli jedynie pionkami w rozgrywkach arabskich władców, ale również i Arafat razem z OWP podporządkowali sobie m.in. za pomocą propagandy i różnych działań Hamasu (np. zastraszanie) arabską ludność Palestyny, która też była tylko narzędziem do realizacji wielkich ambicji politycznych Arafata.
— Jaser Arafat i OWP
W ciągu kolejnych lat Żydzi sukcesywnie rozbudowywali swoje osiedla na okupowanych przez siebie obszarach, kontynuując wypieranie Arabów z ich ziem i zmuszając w ten sposób do emigracji.
W 1964 roku palestyńscy Arabowie założyli Organizację Wyzwolenia Palestyny (OWP), której czołową postacią stał się Jaser Arafat (1929-2004), urodzony w Kairze lub Jerozolimie (tego nie wiadomo). Studiował na Uniwersytecie Kairskim, zostając w 1956 r. inżynierem). Podczas studiów czytał publikacje syjonisty Theodora Herzla i dyskutował z Żydami na temat judaizmu i syjonizmu. Wygląda na to, że zainspirowały go idee syjonistów, bo ostatecznie w 1946 roku stał się „palestyńskim nacjonalistą”. W latach czterdziestych XIX w. zaczął przemycać broń dla arabskich organizacji w Palestynie, a na początku lat pięćdziesiątych wstąpił do Bractwa Muzułmańskiego. Jednocześnie w czasie kryzysu sueskiego (1956) służył jako podporucznik w armii egipskiej (chociaż wojska egipskie już od 7 lat okupowały Gazę!). Wtedy z jego ust nie padło ani jedno oskarżenie pod adresem Egiptu! W roku 1957/8 razem z grupą uchodźców ze Strefy Gazy założył w Kuwejcie organizację Al-Fatah, która walczyła o „niepodległość” całej Palestyny. Arafat, podobnie jak palestyńscy Arabowie przed nim, nie akceptował idei utworzenia dwóch niepodległych państw na terenie Palestyny – arabskiego i żydowskiego, gdyż głównym celem organizacji Al-Fatah było zniszczenie Izraela i utworzenie jednego państwa palestyńskiego, które według wyobrażeń Arafata miałoby sięgać nawet poza granice ustalone prowizorycznie w trakcie mandatu brytyjskiego (chodzi tu o część terenów Syrii, Jordanii i Libanu). Arafat tworzył również własną historię Palestyny, w której zaprzeczał istnieniu starożytnej Świątyni Jerozolimskiej. 1964 Al-Fatah dokonała pierwszego zamachu terrorystycznego, jakim była nieudana próba wysadzenia w powietrze izraelskiej stacji pomp. W tym samym roku z inicjatywy Ligi Państw Arabskich Arafat powołał Organizację Wyzwolenia Palestyny (OWP) jednoczącą wszystkie grupy oporu.
c) III wojna izraelsko-arabska: Wojna Sześciodniowa (5-10 czerwca 1967)
Ponieważ państwa arabskie nie uznawały istnienia państwa Izrael, mimo zawartego po Wojnie Sueskiej pokoju (1957), dalej wspierały ataki arabskich fedainów na Izrael zarówno z terytorium okupowanej przez Egipt Strefy Gazy jak i z terenów Syrii, szykując pretekstu do następnej wojny. 10 czerwca 1964 Izrael uruchomił system wodociągów składający się z tuneli, otwartych kanałów i rurociągów, który przepompowywał wodę z Jeziora Tyberiadzkiego do pustyni Negew. Syria oskarżyła Izrael o to, że wodociąg narusza obszar strefy zdemilitaryzowanej na granicy izraelsko-syryjskiej i tym samym integralność terytorialną Syrii. I tak 13 listopada 1964 r. syryjscy żołnierze ostrzelali izraelski patrol graniczny. W odwecie izraelskie samoloty przeprowadziły nalot na Wzgórzach Golan (rejon na granicy Izraela, Syrii i Libanu). Później ilość stać granicznych narastała, a 4 listopada 1966 Egipt i Syria zawarły porozumienie o wojskowej współpracy. „Jednocześnie z terytorium Syrii i Jordanii operowały grupy arabskich bojowników, którzy przenikali przez granicę i atakowali miejscowości izraelskie”[cyt.: Wiki]. „13 listopada 1966 izraelska armia przeprowadziła operację odwetową, wkraczając siłami 3 tys. żołnierzy do Jordanii. Na początku 1967 liczba incydentów na granicy izraelsko-syryjskiej przybrała rozmiary normalnej wojny. „13 maja 1967 przewodniczący Prezydium Rady Najwyższej ZSRR Nikołaj Podgorny przekazał egipskiemu wiceprezydentowi Anwarowi Sadatowi fałszywą informację o koncentracji 12 izraelskich brygad przy granicy z Syrią. Wprowadzeni w błąd Egipcjanie byli przekonani, że Izrael przygotowuje się do inwazji. Dlatego ich reakcja była natychmiastowa i zdecydowana. 14 maja prezydent Naser zarządził mobilizację armii i rozpoczęto przerzucanie wojsk na półwysep Synaj. 16 maja 1967 Egipt zażądał wycofania międzynarodowych sił pokojowych z Synaju. Celem Egiptu w tej wojnie była „eksterminacja egzystencji Syjonistów” „unicestwienie Izraela”. Miało się to odbyć poprzez „frontalny atak”. 30 maja 1967 jordański król Husajn ibn Talal zawarł z egipskim prezydentem Naserem sojusz wojskowy wymierzony przeciwko Izraelowi. W ten sposób powstała koalicja wojskowa trzech państw. Równocześnie Irak, Kuwejt, Tunezja, Sudan, Maroko i Algieria zgodziły się skierować swoje oddziały przeciwko Izraelowi. Po stronie państw arabskich opowiedziały sie również Pakistan, Indonezja, ZSRR i Chiny. Świat arabski był przygotowany do decydującej bitwy, która miał ostatecznie unicestwić Izrael („zmieść Izrael z mapy”). Wczesnym rankiem 5 czerwca 1967 Egipcjanie ostrzelali żydowskie osiedla położone wzdłuż granicy Strefy Gazy. Izrael uznał to za pierwsze strzały wojny i w odpowiedzi rozpoczął ofensywę w postaci zmasowanego uderzenia powietrznego na cele w Egipcie, Syrii i Jordanii. Natomiast o godz. 8:15 tego samego dnia rozpoczęło się natarcie izraelskich sił lądowych, które pięcioma kolumnami wbiły się głęboko w egipskie pozycje w Strefie Gazy i na półwyspie Synaj. Izrael walczył więc na dwóch frontach”[cyt.: Wiki]. Izrael osiągnął zdecydowane zwycięstwo militarne i zajął Zachodni Brzeg Jordanu, Strefę Gazy, Półwysep Synaj oraz Wzgórza Golan, obejmując wojskową i administracyjną kontrolę nad tymi regionami (na Zachodnim Brzegu żyło wówczas ok. 590 tys. Arabów, a w Strefie Gazy ok. 380 tys.). Podczas wojny Izraelczycy zniszczyli setki arabskich wiosek, dokonując masakr ludności i skazali na wygnanie ok. 750 tys. Arabów. Granice Jerozolimy zostały poszerzone poprzez włączenie Wschodniej Jerozolimy, a miasto zostało oficjalną stolicą Izraela, czego nie uznała ONZ.
Terytorialne zdobycze Izraela w Wojnie Sześciodniowej
d) wojna na wyczerpanie 1967-70
Kiedy w 1967 r. Izrael zajął nowe terytoria, w Strefie Gazy mieszkało 381 tys., a na Zachodnim Brzegu Jordanu około 586 tys. Arabów. Zajęte obszary znalazły się pod administracją wojskową, a na terenach tych pojawili się żydowscy osadnicy, którzy zaczęli zakładać nowe osiedla (w Strefie Gazy, która pozostała pod izraelska okupacja do 1994 r., wybudowano ich 21, zajmując w ten sposób 20% powierzchni terytorium). W ten sposób Arabowie znowu tracili kolejne ziemie. 17 czerwca 1967 w Kuwejcie, krótko po zakończeniu Wojny sześciodniowej, ministrowie spraw zagranicznych trzynastu państw arabskich ogłosili utworzenie wspólnego frontu walki przeciwko izraelskiej agresji. „Postanowiono, że z Izraelem nie będzie żadnych negocjacji, nie będzie traktatu pokojowego i nikt nie uzna istnienia tego państwa. Izolując Izrael politycznie i gospodarczo, postanowiono prowadzić jednoczesną wojnę ze wszystkich kierunków'[cyt.: Wiki]. Ciągłe ataki ze wszystkich stron, w tym ataki terrorystyczne, miały zmęczyć i osłabić Izrael, a na osłabione w ten sposób państwo miano dokonać niszczycielskiej inwazji. Rozpoczął się okres 1967-70, w którym dochodziło do wielu starć zbrojnych na froncie egipsko-izraelskim, nazywany jest „wojną na wyczerpanie”.
Po Wojnie Sześciodniowej do Izraela przybywały kolejne tysiące imigrantów. To powodowało dalszy wzrost napięcia i było przyczyną licznych na nowo wybuchających konfliktów arabsko-żydowskich. Pierwsze ataki, bo już w lipcu 1967, przeprowadziła OWP, która pod wpływem Jasera Arafata coraz bardziej się radykalizowała i obok Izraela oraz Ligi Arabskiej stawała się trzecią liczącą się siłą w konflikcie palestyńskim. Grupy terrorystów arabskich przenikały przez egipskie i jordańskie granice na terytorium Gazy i Zachodniego Brzegu, organizowały akcje sabotażowo-dywersyjne. Ogółem w latach 1967-70 przeprowadzono 5840 tego typu akcji. Natomiast na Zachodnim Brzegu rozpoczęto również działalność antyizraelską w postaci demonstracji, szkolnych strajków, zamykania sklepów i wstrzymywania publicznej komunikacji. Izrael odpowiedział na to wprowadzeniem sankcji ekonomicznych na arabskich mieszkańców. Dokonano też licznych aresztowań i deportacji lokalnych przywódców OWP. Na początku 1968 r. OWP zwiększyła swoją aktywność zbrojną również na Zachodnim Brzegu, przenikając na jego tereny z Jordanii. Był to początek zdecydowanego przywództwa Jasera Arafata w OWP (założył ją w 1964), który pokierował dalszymi działaniami Al-Fatah (jedna z grup należących do OWP) z terytorium Jordanii.
„23 lipca 1968 doszło do pierwszego w historii porwania izraelskiego samolotu. Trzech arabskich terrorystów z Ludowego Frontu Wyzwolenia Palestyny uprowadziło samolot pasażerski linii El Al lecący z Rzymu do Tel Awiwu (10 członków załogi i 28 pasażerów). Samolot został uprowadzony do Algierii, gdzie po 40 dniach terroryści zwolnili wszystkich zakładników. Do porwania doszło ponieważ terroryści spodziewali się, że tym samolotem będzie leciał ambasador Izraela w Stanach Zjednoczonych Icchak Rabin. W następnych latach liczba podobnych zamachów systematycznie rosła, obejmując swoim zasięgiem cały świat. Celem terrorystycznych ataków stały się izraelskie obiekty położone na całym świecie oraz Żydzi we wszystkich państwach. Pojawiło się zjawisko międzynarodowego terroryzmu”[cyt.: Wiki]. W 1972 r. doszło do krwawego zamachu terrorystycznego (Masakra w Monachium) podczas letnich igrzysk olimpijskich. Członkowie organizacji „Czarny Wrzesień” (radykalne ramię ugrupowania Al-Fatah) zabili 11 izraelskich sportowców i trenerów. Izrael odpowiedział na zamach nalotami lotniczymi na arabskie cele – miejsca, w których ukrywały się osoby podejrzane o zorganizowanie tego zamachu. Izrael nie pozostawał obojętny na ataki ze strony arabskich organizacji zbrojnych, które rozpoczęły się w 1967 r. i prowadził regularną walkę z OWP. „Ogółem w latach 1968-1972 Siły Obronne Izraela przeprowadziły 5270 odwetowych operacji wojskowych na lądowych, morskich i powietrznych w granicach Izraela”[cyt.: Wiki].
Wcześniej była wzmianka o tym, że Organizacje zrzeszone w OWP początkowo działały w Strefie Gazy i na Zachodnim Brzegu. Jednak później, pod presją operacji wojskowych Izraela w Palestynie, przeniosły się najpierw do Jordanii, po 1970 r. do Libanu, a później (po inwazji Izraela na Liban w 1982 r.) do Tunezji.
— palestyńscy uchodźcy, działalność OWP i wojna domowa w Jordanii
Po I wojnie izraelsko-arabskiej (1948/9) Zachodni Brzeg Jordanu znalazł się pod okupacją Jordanii (młode państwo istniało dopiero od 1946 r.), w której żyło wówczas ok. 700-720 tys. mieszkańców, w tym około 500 tys. arabskich uchodźców z Palestyny. Po wojnie w 1967 r. ich liczba powiększyła się o kolejne 350-500 tys..
Podczas gdy wśród jordańskich mieszkańców przeważali koczownicy i chłopi, ludność niewielkich miast zdominowali palestyńscy Arabowie z obozów dla uchodźców. Byli oni przeciętnie lepiej wykształceni niż Jordańczycy, co ułatwiło im zdominowanie jordańskiego szkolnictwa, handlu i gospodarki. Mieli również większe, praktycznie nieznane mieszkańcom Jordanii doświadczenia polityczne: tworzyli już wcześniej partie, wielu brało udział w walkach z dominacją brytyjską lub walczyło z osadnikami żydowskimi. Nie byli skłonni do łatwego zaakceptowania zwierzchnictwa jordańskiej monarchii, a OWP od czasów zaanektowania Zachodniego Brzegu przez Jordanię zaczęła organizować tam zbrojne oddziały, tworząc z nich państwo w państwie i dokonując regularnie aktów dywersji na obszarze Izraela: „OWP przystąpiła do rozbudowy swoich struktur wojskowych i cywilnych na terenach jordańskich zamieszkiwanych przez Palestyńczyków. Tworzyła własne urzędy, znakowane palestyńskimi flagami, obłożyła ludność dodatkowym podatkiem”[cyt.: Wiki].
Podobnie jak w Jordanii, OWP stopniowo przejmowała kontrolę również nad południowym Libanem, dążąc do coraz większego zaangażowania się w libańskie życie polityczne i wywołania nowej wojny izraelsko-arabskiej. „W samym tylko 1969 palestyńscy terroryści przeprowadzili z południowego Libanu 97 akcji zbrojnych na terytorium Izraela”[cyt.: Wiki].
Król Abd Allah postrzegany był przez arabskich uchodźców z Palestyny jako jeden ze sprawców ich klęski w walce z Izraelem. Podejrzewano go o świadome doprowadzenie do niekorzystnego dla krajów arabskich zakończenia wojny w porozumieniu z Wielka Brytanią. Natomiast król Jordanii, nieświadomy odrębnej tożsamości uchodźców i ich chęci powrotu pewnego dnia do Palestyny, liczył na konsolidację palestyńskich Arabów z jordańskim społeczeństwem. Jednak efekty asymilacji były niewielkie. Dlatego król „zabronił posługiwania się nazwą Palestyna”, utrudniał tworzenie palestyńskich instytucji, a państwo faworyzowało rdzennych Jordańczyków w dostępie do stanowisk publicznych. Kiedy w 1967 r. Jordania straciła Zachodni Brzeg, uchodźcy z tego terenu przenieśli sie w głąb Jordanii. Do końca swoich rządów Abd Allah musiał balansować między nieprowokowaniem Izraela a zapewnianiem palestyńskich Arabów, że jest zwolennikiem ich dążeń niepodległościowych. Niestety nie zapobiegło to wybuchowi wojny domowej w Jordanii („Czarny Wrzesień”, 9.1970-7.1971) pomiędzy jordańskimi władzami a radykalnymi arabskimi organizacjami z Palestyny.
„6 września 1970 członkowie Ludowego Frontu Wyzwolenia Palestyny dokonali porwania czterech samolotów w Europie i jednego w Bahrajnie (kolejne porwanie zostało udaremnione), a trzy z nich skierowali na pustynne lotnisko Dawson’s Field na terenie Jordanii. Większość pasażerów została uwolniona, jednak 54 z nich Palestyńczycy zatrzymali w Ammanie, zaś puste samoloty wysadzili w powietrze. Akt ten miał być demonstracją siły Palestyńczyków i słabości Jordanii. Początkiem wojny domowej było ogłoszenie przez Ludowy Front Wyzwolenia Palestyny (ugrupowanie członkowskie OWP) powstania wyzwolonego terytorium palestyńskiego północnej Jordanii 17 września 1970. Antyrządowe wystąpienie Palestyńczyków zostało stłumione przez wojsko jordańskie. W obronie Palestyńczyków interweniowała Syria, jednak na skutek wewnętrznych sporów w rządzącej nią partii Baas interwencja ta zakończyła się klęską. 27 września 1970 król Husajn i przewodniczący Organizacji Wyzwolenia Palestyny Jaser Arafat podpisali zawieszenie broni, wypracowane na szczycie państw arabskich w Kairze dzięki mediacji prezydenta Egiptu Gamala Abdel Nasera. Gdy jednak ten zmarł dzień po zawarciu porozumienia, Husajn postanowił ostatecznie zlikwidować ruch palestyński w Jordanii. Walki wewnętrzne zakończyły się w lipcu 1971 całkowitą klęską palestyńskich partyzantów, którzy zmuszeni zostali do wycofania się w kierunku Libanu i Syrii”[cyt.: Wiki]. Niepowodzenie akcji OWP spowodowało masową emigrację palestyńskich Arabów (mimo to stanowią oni dzisiaj nadal większą część ludności w Jordanii). Jordańscy władcy do dzisiaj obawiają się, że po utworzeniu państwa palestyńskiego palestyńscy Arabowie mogliby pewnego dnia próbować przejąć władzę w Królestwie Jordanii.
Wzgórza Golan na granicy syryjsko-izraelskiej i Jezioro Tyberiadzkie
e) Wojna Jom Kippur (6-25 października 1973)
W 1973 r. arabskie armie podjęły próbę odzyskania utraconych w 1967 r. ziem (półwyspu Synaj i Wzgórz Golan), podejmując atak podczas najważniejszego święta judaizmu Jom Kippur. Dlatego wojna ta przeszła do historii pod nazwą Wojna Jom Kippur. I tak „6 października wojska egipskie i syryjskie w porozumieniu ze sobą niespodziewanie zaatakowały Izrael w dniu żydowskiego święta Jom Kippur (Dzień Pojednania). Izrael był całkowicie zaskoczony i nieprzygotowany do tej wojny, dlatego początkowo żołnierze izraelscy ponosili ogromne starty. W wyniku ciężkich walk Izraelczycy ostatecznie wyparli Arabów poza linię zawieszenia broni z 1967 roku, a nawet przekroczyli Kanał Sueski i zagrozili Kairowi. Dzięki wysiłkom mediacyjnym USA i ZSSR w dniu 25 października podpisano zawieszenie broni, a na linii frontu rozlokowano międzynarodowe siły UNDOF i UNEF”[cyt.: Wiki].
Zgodnie z porozumieniami pokojowymi Izraelczycy wycofali swoje wojska z zachodniego brzegu Kanału Sueskiego na półwysep Synaj. „Na Wzgórzach Golan Izraelczycy wycofali się na „Purpurową Linię”. Na obu granicach utworzono strefy buforowe, obsadzone przez międzynarodowe siły UNEF”[cyt.: Wiki].
„Siły Obronne Izraela pomimo końcowego zwycięstwa, wyszły z Wojny Jom Kippur z przeświadczeniem o wielkiej przegranej. Wojna wywołała szok w społeczeństwie izraelskim – kraj okazał się nieprzygotowany na niespodziewany atak i niezdolny do jego szybkiego odparcia. Opinia publiczna o brak przygotowania obwiniała ministra obrony Mosze Dajana, a także premier Goldę Meir”[cyt.: Wiki].
W wojnie tej Jordania uczestniczyła w znikomym stopniu – wysłała tylko jedną brygadę do Syrii, nie atakując Izraela z własnego terytorium.
Po 1973 strumień dziesiątek tysięcy nowych żydowskich imigrantów nie ustawał, a od arabskich rolników nabywano kolejne tereny pod osadnictwo..
— Operacja „Litani” w Libanie (marzec 1978)
Po wojnie OWP zwiększyła aktywność terrorystyczną, jej oddziały operowały z południowego Libanu, przenikając przez granicę na terytorium Izraela (w Libanie, tak jak w Jordanii, przebywało wielu uchodźców palestyńskich – tylko po 1948/9 przybyło ich tu ponad 100 tys.). Przeprowadzano liczne ataki, podkładano miny lądowe, porywano i zabijano cywili (kilkaset ofiar). W związku z tym maju 1974 Izrael podjął decyzję o rozpoczęciu budowy specjalnego ogrodzenia granicznego wzdłuż całej granicy z Libanem, Syrią i w dolinie Jordanu. W najdalej wysuniętych na północ osadach budowano fortyfikacje obronne oraz przeprowadzono szkolenia wojskowe mieszkańców. Miało to na celu zwiększenie bezpieczeństwa ludności cywilnej oraz przeciwstawienie się ewentualnej arabskiej agresji.
W styczniu 1976 r., podczas wojny domowej w Libanie między zbrojnymi formacjami palestyńskich Arabów sprzymierzonymi z libańskimi lewicowymi muzułmanami a libańskimi milicjami chrześcijańskimi chcącymi zapobiec połączeniu się obszarów zajmowanych przez palestyńskich Arabów i przez muzułmańskie milicje doszło do walki o kontrolę nad obozem dla uchodźców, podczas której milicje chrześcijańskie dokonały zbrodni wojennej na uchodźcach palestyńskich (Masakra w Karantinie – ok. 1,5 tys. osób). Arafat uciekł (pomogli mu Saudyjczycy i Kuwejtczycy), natomiast OWP nadal prowadziła stąd swoją działalność terrorystyczną wymierzoną w Izrael. W odwecie 14 marca 1978 wojska izraelskie weszły na obszary południowego Libanu i w wyniku operacji militarnych zniszczono liczne bazy OWP. Po wycofaniu się wojsk izraelskich (21 marca) utworzono strefę buforową, którą patrolowały oddziały chrześcijańskich milicji (uzbrojone i szkolone przez Izrael). Dodatkowy nadzór nad granicą izraelsko-libańską sprawowały międzynarodowe siły pokojowe UNIFIL.
— porozumienie w Camp Dawid (1978)
W 1978 r. w Camp Dawid Izrael i Egipt podpisały po kilkunastodniowych negocjacjach traktat pokojowy. W ten sposób Egipt jako pierwsze państwo arabskie wyłamało się z niepisanej umowy między krajami Ligi Arabskiej obowiązującej od I wojny arabsko-izraelskiej w1948/9 i dotyczącej nie uznawania państwa Izrael oraz odmawiania mu prawa do istnienia. Na mocy traktatu półwysep Synaj ostatecznie wrócił do Egiptu, a statki izraelskie miały zagwarantowany dostęp do żeglugi na kanale sueskim. Tym samym Egipt stał się pierwszym krajem arabskim, który formalnie uznał państwo Izrael. „Proces pokojowy spotkał się z oburzeniem państw arabskich, których przedstawiciele (Algieria, Jemen, Libia, Syria i Organizacja Wyzwolenia Palestyny) spotkali się 24 września 1978 w Damaszku. Postanowiono wówczas zerwać stosunki dyplomatyczne i gospodarcze z Egiptem. Miała być to forma ukarania Egiptu za politykę pojednania z Izraelem. Następnie w listopadzie 1978 ministrowie państw arabskich na konferencji w Bagdadzie ustalili szczegółową listę sankcji gospodarczych, które miały zostać nałożone na Egipt w razie zawarcia pokoju z Izraelem”[cyt.: Wiki]. Sankcje nie przyniosły oczekiwanych efektów, gdyż w lutym 1980 nastąpiła „pełna normalizacja stosunków izraelsko-egipskich a oba państwa wymieniły się ambasadorami. W marcu 1980 uruchomiono regularne połączenia lotnicze”[cyt.: Wiki].
e) Wojna Libańska (1982-85)
„6 czerwca 1982 roku Izrael zdecydował się na ingerencję w pogrążonym w chaosie wojny domowej Libanie. Celem operacji wojskowej była likwidacja baz i rozbicie oddziałów OWP, która miała swoją główną siedzibę w Bejrucie. Podczas działań wojsk izraelskich doszło do ciężkich starć z wojskami syryjskimi, które kontrolowały część Libanu (od 1976 r. z tytułu mandatu Ligi Państw Arabskich). 11 czerwca 1982 pod naciskiem międzynarodowym wprowadzono w życie rozejm syryjsko-izraelski. Armia izraelska przystąpiła wówczas do oblężenia Bejrutu. Po zaciętych walkach i wyniszczającym bombardowaniu miasta, międzynarodowa mediacja polityczna ONZ oraz Stanów Zjednoczonych nakłoniła Palestyńczyków do ewakuacji oddziałów OWP z Libanu. Ewakuacja trwała od 21 do 39 sierpnia 1982. Ogółem wyjechało ok. 8,8 tys. palestyńskich bojowników z Jaserem Arafatem na czele, którzy promami ewakuowali się do Tunezji, Algierii, Libii, Jemenu, Sudanu i Iraku. Równocześnie Bejrut opuściło około 6 tys. syryjskich żołnierzy'[cyt.: Wiki]. Główna kwatera Jasera Arafata znajdowała się odtąd w Libii. To stąd, mimo znaczącego osłabienia OWP, kierował on dalszymi zamachami w Izraelu i na świecie. W latach 1982-1987 zamachy terrorystyczne przeprowadzone przez palestyńskich bojowników pociągnęły za sobą tylko na terytorium Izraela kilkaset ofiar
.
Mapa polityczna świata
http://kyleabaker.com/wp-content/uploads/2008/06/wallpaper-world-map-2006-large.gif
Pierwsza Intifada (1987-93)
Arabska ludność na okupowanych terenach czuła się coraz bardziej sfrustrowana i jednocześnie opuszczona przez swoich arabskich sojuszników. Ludzie byli rozczarowani obojętną postawą państw arabskich, a pozbawieni wszelkich praw politycznych, czuli się jak Arabowie drugiej klasy. Społeczne niezadowolenie przybierało na sile, przeradzając się powoli w gniew. Wykorzystali to muzułmańscy duchowni (Hamas założył w Gazie Centrum Islamskie), którzy w grudniu 1987 zaczęli w meczetach Strefy Gazy wzywać do rozpoczęcia powstania antyizraelskiego. Młodzi muzułmanie skupieni wokół tego centrum byli gotowi poświęcić swoje życie za wiarę i wyzwolenie nie tylko okupowanych terenów, ale i całej Palestyny spod okupacji Izraela. I tak 9.12.1987 wybuchła Pierwsza Intifada – masowe powstanie Palestyńczyków przeciwko izraelskiej okupacji Strefy Gazy i Zachodniego Brzegu Jordanu, które miało wreszcie doprowadzić do powstania niezależnego państwa palestyńskiego. „Dlatego w lutym 1988 arabskie państwa Zatoki Perskiej zaoferowały kilka milionów dolarów pomocy dla Hamasu – radykalnej frakcji OWP -, która w 1987 r. zaczęła rozwijać swoją intensywną działalność w Strefie Gazy. Na czele Hamasu stał charyzmatyczny duchowy przywódca szejk Ahmed Jassin, który zachęcał Palestyńczyków do nienawiści i walki przeciwko Izraelowi „[cyt.: Wiki]. Latem 1988 przedstawicieli wszystkich palestyńskich organizacji, które dotychczas rywalizowały ze sobą o wpływy wśród Arabów, w celu skuteczności swoich działań postanowili nawiązać ze sobą współpracę, tworząc jeden zwarty front walki przeciwko Izraelowi. Działania ludności arabskiej w Strefie Gazy i na Zachodnim Brzegu „obejmowały kilka form nieposłuszeństwa obywatelskiego, takich jak: strajki, bojkot izraelskich towarów, malowanie graffiti oraz demonstracje, podczas których dochodziło do starć z izraelską armią'[cyt.: Wiki]. Tymczasem przebywający za granicą Arafat ogłosił 15.11.1988 r. utworzenie niepodległego państwa palestyńskiego i rządu na uchodźstwie. OWP niezmiennie rościła sobie prawa do całej Palestyny w granicach byłego mandatu brytyjskiego, zdecydowanie odrzucając ideę istnienia dwóch niezależnych państw – arabskiego i żydowskiego. Jednak już Jednak już 13 grudnia 1988 Arafat, pod naciskiem USA, odszedł od pierwotnych celów OWP i poparł rezolucję ONZ, „obiecując przyszłe uznanie Izraela i odrzucając terroryzm we wszystkich formach, włączając w to terroryzm państwowy.”[cyt.: Wiki]. Zgodził się na państwo palestyńskie składające się z dwóch terytoriów -Zachodniego Brzegu i Strefy Gazy. 2.4.1989 r. J. Arafat został wybrany przez Palestyńską Radę Narodową na prezydenta państwa palestyńskiego. Niezależnie od deklaracji Arafata Hamas rozpoczął w 1989 r. kolejne akcje przeciwko Izraelowi. Organizacja dokonała licznych zabójstw, przeprowadzała zamachy i organizowała porwania.
Tymczasem w 1988 r. Jordania zrzekła się na rzecz arabskich Palestyńczyków praw do Zachodniego Brzegu okupowanego przez Izrael.
2 sierpnia 1990 rozpoczęła się inwazja wojsk irackich na Kuwejt , dla której Arafat, przyleciawszy do Iraku, publicznie wyraził swoje poparcie (Saddam Husajn udzielał OWP pomocy finansowej – 4 mln dolarów miesięcznie). Zachowanie Arafata bardzo osłabiło pozycję OWP, która na forum międzynarodowym pełniła rolę oficjalnego przedstawiciela arabskiej społeczności w Palestynie. Po przegranej Irakijczyków siła intifady zaczęła wygasać, w efekcie czego ruszył proces pokojowy na Bliskim Wschodzie .
— porozumienia z Oslo (13.9.1993)
W 1991 roku w Madrycie doszło do pierwszej konferencji pokojowej. Jednak dopiero po wyrzeczeniu się przez OWP w 1993 r. metod terrorystycznych Izrael rozpoczął z Arafatem rozmowy, którymi kierował izraelski premier I. Rabin. Zakończyły się one podpisaniem palestyńsko-izraelskiego porozumienia w Oslo w dniu 13 września 1993, które przyznawało autonomię Strefie Gazy i miastu Jerycho. Jednocześnie doszło do wzajemnego uznania przez Izrael i OWP. W dalszej konsekwencji podpisane porozumienia z Oslo doprowadziły w 1995 r. do utworzenia Autonomii Palestyńskiej, której przywódcą został J. Arafat. 20 stycznia 1996 r. został on wybrany na prezydenta Autonomii.
„Ogółem podczas Pierwszej Intifady zginęło 1162 Palestyńczyków (w tym 241 dzieci) i 160 Izraelczyków (w tym 5 dzieci). Dodatkowo około 1 tys. Palestyńczyków zostało zabitych przez Palestyńczyków za domniemaną współpracę z izraelskimi władzami. Jednak w rzeczywistości zaledwie 40-45% z zabitych współpracowało z Izraelem”[cyt.: Wiki]. „W drugiej połowie lat 90. OWP organizowała struktury państwowe, przygotowując Autonomię Palestyńską do pełnej suwerenności. Jednak nie potrafiła ona ani podporządkować sobie skrajnych organizacji terrorystycznych ani zmusić Izraela do dalszych ustępstw, w wyniku czego stała się obiektem agresji z jednej i drugiej strony. W połowie 1996 roku miały miejsce samobójcze zamachy bombowe ze strony bojówek arabskich, w których zginęli Izraelczycy. Izrael odpowiedział atakami, zabijając setki Arabów. W tym czasie premierem Izraela został Binjamin Netanjahu, a stosunki między obu państwami na skutek wzajemnych ataków i kontrataków stały się za jego rządów jeszcze bardziej wrogie, gdyż nie wykazywał on zbytniego entuzjazmu w realizacji porozumień z Oslo. Wszystko razem sprawiło, że porozumienia te zostały zerwane, a obie strony oskarżały się o niedotrzymywanie zobowiązań. Winą za niepowodzenie procesu pokojowego zapoczątkowanego w Oslo wszystkie strony konfliktu obciążyły Jasera Arafata.
esencja życia 
