Wielki Kalifat Islamski
11) 1. najazd Arabów na Palestynę (636-1079) /443 lata/
W okresie 636-1079 Palestyna pozostawała pod panowaniem dynastii arabskich (Umajjadzi, Abbasydzi i Fatymidzi).
— Kalifat Islamski
Kalifat Islamski (podzielony na emiraty) był muzułmańskim państwem powstałym w 632 roku (po śmierci Proroka Mahometa), w którym władzę sprawował kalif (następca Mahometa), a które w kolejnych latach przeobraziło się w wielkie imperium arabskie. Stolicą nowo powstałego Kalifatu Islamskiego podzielonego na liczne emiraty rządzone przez emirów została Medyna. Arabowie podbili znaczne terytoria Bliskiego Wchodu: Afrykę Północną, Lewant (dzisiejsza Syria, Jordania, Liban, Izrael i Autonomia Palestyńska), Mezopotamię, Persję, Turkiestan, część Anatolii oraz tereny na południu Europy: Hiszpanię, Sycylię i Sardynię.
Mahomet (570/?/ – 632) – prorok islamu; założyciel pierwszej wspólnoty muzułmańskiej i założyciel państwa religijnego (opartego na teokracji), w którym wszystkimi sferami życia rządzą kapłani.
Kiedy Mahomet był młodym chłopcem, w Arabii byli obecni liczni chrześcijanie i wyznawcy judaizmu. Mahomet poznał podstawowe idee tych religii, stając się zwolennikiem judaizmu. Później jednak (ok. 610 roku), jak twierdził, otrzymał objawienie od Boga dotyczące nowej wiary i z czasem znalazł monoteistyczną formę religii, która, według Mahometa, była oczyszczoną z błędów religią Abrahama i która powinna zastąpić arabski politeizm. I tak 622 Mahomet przybył do Jathribu (dzisiaj Medyna), gdzie mieściła się uczelnia żydowska, aby pozyskać przychylność Żydów dla swoich poglądów religijnych, co mu się nie udało. Od 624 roku już oficjalnie zaczął powszechnie głosić podstawy swojej wiary i zmienił kierunek zwracania się przy modlitwie z Jerozolimy na Mekkę, a w miejsce żydowskiego postu Aszura wprowadził święty miesiąc Ramadan. Nieco później, dniem świątecznym w miejsce żydowskiego świątecznego dnia, czyli soboty, stał się piątek (jak wiadomo, chrześcijanie mają swoją niedzielę). Żydzi i chrześcijanie stali się dla Mahometa „grzesznym ludem”. Niechęć do Żydów zmieniła się u niego w otwartą wrogość. Mahomet rozpoczął napady na karawany. W miarę jak łupy z napadów stawały się coraz większe, coraz bardziej umacniała się pozycja Mahometa. Żydzi zostali wygnani, a ich mienie skonfiskowane i przekazane wspólnocie muzułmańskiej, która powoli ale systematycznie się powiększała. Mahomet i jego zwolennicy walczyli z kolejnymi arabskimi plemionami, które stawiały opór, nie chcąc przyjmować nowej religii. Kiedy skończyły się środki finansowe, Mahomet próbował uzyskać pomoc od jednego z żydowskich plemion wciąż obecnych na terenie Mekki. Gdy ci odmówili, zagrabił ich mienie i też wygnał. Wygnańcy osiedlili się wśród Żydów w oazie Chajbar.
Grupa żydowskiej społeczności w Chajbarze sprzymierzyła się z częścią plemion mekkańskich i wspólnie wyruszono, aby położyć kres działaniom Mahometa. Akcja nie powiodła się, pokonanych mężczyzn stracono, a kobiety oddano do niewoli. Reszta Żydów wypędzonych z Chajbaru i innych żydowskich oaz (Al-Hidża i Fadak) osiedliła się w większości na terenie Babilonii i Palestyny. A że judaizm arabski diametralnie różnił się od judaizmu talmudycznego, którego nauczano w Babilonii i Palestynie i Żydzi arabscy miłowali wolność, czując się ograniczeni zakazami spisanymi w Talmudzie, był to początek podziału wyznawców judaizmu na dwa obozy. Pozostała ludność w głównych koloniach żydowskich w rejonie działań Mahometa (Chajbar, Al-Hidża i Fadak) poddała się jego sile militarnej i władzy. Mahomet podporządkowywał sobie również kolejne plemiona arabskie. W roku 629 Mahomet na czele grupy muzułmańskiej udał się do Mekki, by dokonać ceremonii okrążenia Al-Ka’by (Czarny Kamień, dosł. „sześcian/ kostka” ). W ten sposób chciał podkreślić nadrzędność tego świętego miejsca nad Medyną i Jerozolimą. Poza Czarnym Kamieniem, który według muzułmanów został tam umieszczony przez samego archanioła Gabriela, kazał zniszczyć wszystkie inne znajdujące się w tym miejscu posągi i obrazy bożków czczonych przez pierwotne plemiona Beduinów. Prorok nakazał też zburzenie innych świątyń pogańskich, a sanktuarium w Mekce z Czarnym Kamieniem w centrum stało się miejscem kultu Allaha. Coraz więcej plemion Półwyspu Arabskiego uznawało zwierzchnictwo Mahometa i przyjmowało islam. Mahometowi nie udało się za życia zjednoczyć wszystkich plemion półwyspu, ale wszyscy liczyli się z jego stanowiskiem w sprawach religijnych i politycznych. Mahomet zmarł w 932 roku, w Medynie, po krótkiej chorobie.
Mekka
Al-Kaba – (dosł. sześcian, kostka) – świątynia i sanktuarium w Mekce, najważniejsze miejsce święte islamu. Według tradycji muzułmańskiej pierwszą Kabę zbudował Adam. Po jej zburzeniu w czasie potopu odbudowali ją Ibrahim (biblijny Abraham) wraz ze starszym synem Izmaelem (bratem biblijnego Izaaka). Tak więc Izaak nie był jedynakiem, a jego brat Izmael (tak jak syn Izaaka, Jakub) miał 12 synów, którzy dali początek plemionom arabskim (m.in. plemieniu Nabatejczyków). Wokół Kaby zbudowano meczet Masdżid al-Haram. Monika: „Może Abraham w drodze z mezopotamskiego miasta Ur do Palestyny rzeczywiście zbudował wraz z synem Izmaelem pierwszą Kabę? Czemu nie? Jest wysoce prawdopodobne, że te dwa plemiona semickie – Arabów i Hebrajczyków – łączy o wiele więcej, aniżeli przypuszczają bibliści, badacze Koranu, historycy i archeolodzy? Może Arabowie i Hebrajczycy rzeczywiście pochodzą od dwóch synów Abrahama, który jest praojcem obydwu tych semickich grup etnicznych? Historyczne powiązania Islamu z judaizmem zdają się być nie mniejsze od historycznych powiązań chrześcijaństwa z judaizmem. W sferze ideologicznej i praktycznej, poza wiarą w jednego Boga, różnice między dogmatami tych trzech religii są znaczne”.
Następcy Mahometa, zwani kalifami, czyli zastępcami proroka, skupiali w swoich rękach władzę religijną, cywilną i wojskową. W latach 632-634 pierwszym panującym nad Arabami kalifem był Abu-Bekr. Po nim, w okresie 634-644 panował kalif Omar. Wypędził on Żydów z Chajbaru i Wadil-Kora, oświadczając: „aby stopa Żyda i chrześcijanina nie kalała świętej gleby arabskiej”. To on rozpoczął okres panowania arabskiego w Palestynie.
— Podbój Palestyny przez dynastie arabskie
W latach 636-1079 Palestyna dostawała się kolejno pod panowanie trzech muzułmańskich dynastii arabskich (Umajjadzi, Abbasydzi i Fatymidzi). 637 Kalif Umar ibn al-Chattab (kalif Omar / 591-644)), który był mężem córki proroka Mahometa i twórcą potężnego imperium arabskiego, wkroczył do Jerozolimy praktycznie bez walki. Zdobyte miasto już wcześniej było dla wyznawców islamu święte, gdyż wierzyli oni, że dzięki aniołowi Gabrielowi prorok Mahomet pewnej nocy doświadczył na Wzgórzu Świątynnym chwilowego wniebowstąpienia, podczas którego rozmawiał z Abrahamem, Mojżeszem i Jezusem, a nad ranem wrócił do Mekki. Kalif Umar zawarł traktat pokojowy z chrześcijańskim patriarchą Jerozolimy Sophroniusem, na mocy którego chrześcijanie traktowani byli tolerancyjnie, a kościoły chrześcijańskie miały zapewnioną ochronę. Natomiast Żydzi zostali wypędzeni z Jerozolimy, a wszystkim innym na terenie Palestyny zabroniono sprawowania jakichkolwiek urzędów oraz nałożono na nich obowiązek noszenia strojów odróżniających ich od reszty ludności. Jednak na samym początku dostało się również chrześcijańskim patriarchom kościelnym. Kiedy Umar zobaczył, w jakim stanie jest Wzgórze Świątynne, w ramach pokuty za zbezczeszczenie tego świętego dla muzułmanów miejsca zmusił patriarchów do przejścia na czworaka z Bazyliki Grobu Świętego do Wzgórza Świątynnego. Wzgórze („świętą skałę”) kazał oczyścić, a na gruzach Świątyni Jerozolimskiej wybudować meczet. Następnie oficjalnie ogłosił Jerozolimę trzecim co do ważności (po Mekce i Medynie) świętym miastem muzułmanów. Swoją siedzibę przeniósł do Damaszku.
Chociaż Arabowie, tak samo jak Cesarstwo Bizantyjskie, byli najeźdźcami, to jednak ludność Palestyny nie czuła do nich takiej niechęci, jak do Bizantyjczyków, ponieważ należała ona również do ludów semickich (dla przypomnienia, tą rdzenną ludnością obok napiętnowanych przez Umara Hebrajczyków byli potomkowie Asyryjczyków, ludów semickich sprowadzanych masowo ze wschodu w miejsce wymordowanych lub wygnanych Hebrajczyków za czasów panowania Asyrii w Palestynie, czyli potomkowie Amorytów i Aramejczyków; należy pamiętać również o tym, że podczas kolejnych podbojów obszaru Palestyny przez Persów, Greków i Rzymian zapewne część rdzennej ludności zmieszała się z najeźdźcami. To właśnie w celu zachowania ciągłości etnicznej i tożsamości narodowej ludności hebrajskiej zjednoczonej w religii i obyczajach, Żydzi, którym Persowie pozwolili wrócić z niewoli babilońskiej do Palestyny, zakazali mieszanych małżeństw).
To właśnie w jednym z dialektów języka aramejskiego Jezus Chrystus przemawiał do ludu podczas kazania na górze i recytował modlitwę „Ojcze nasz”, ponieważ oprócz hebrajskiego, którego nauczono go w domu, władał również językiem ówczesnej ludności. Do dzisiaj na niektórych obszarach Syrii oraz na nielicznych terenach na wschód i na zachód od rzeki Jordan żyją ludzie, którzy posługują się starożytnymi dialektami aramejskimi.
Wzgórze Świątynne w Jerozolimie
Na południowym krańcu wzgórza Umar nakazał budowę drewnianego meczetu, który w następnych latach był przebudowywany i rozbudowywany. Meczet Al-Aksa ma postać pomnika (a nie meczetu) i stanowi osłonę dla wzgórza Moria („świętej skały”), stojąc w jednym z jego narożników. Po śmierci kalifa Omara, w roku 691 n.e. (za rządów kalifa Abd al-Malika) na miejscu wniebowstąpienia Mahometa muzułmanie zbudowali na środku wzgórza Kopułę na Skale (ze złotą kopułą), która bezpowrotnie zatarła ślady po Świątyni Jerozolimskiej (i uniemożliwiła archeologom dostanie się do pokładów pod Kopułą w celu przeprowadzenia badań). Obecny wygląd świątynia ta uzyskała w XVI wieku, za panowania osmańskiego sułtana Selima Wspaniałego/III (też: Sulejman), który polecił zastąpić mozaiki pokrywające mury budowli od VII wieku nową pokrywą ceramiczną. Budowa Meczetu, a potem Kopuły na Skale trwała w sumie od 660 do 691 n.e.
Po śmierci kalifa Umara (został zamordowany) władcami Palestyny byli najpierw kalifowie z Medyny. Później Palestyna przechodziła kolejno pod panowanie przedstawicieli arabskich rodów Umajjadów (od 661), Abbasydów (od 750) i Fatymidów (od 978).
Umajjadzi przekształcili teokratyczne imperium arabskie w monarchię. Pod ich rządami nie tylko chrześcijanie ale i Żydzi cieszyli się w Palestynie względną wolnością. Jednak kraj poddany został intensywnej arabizacji i stawał się coraz bardziej muzułmański. Tak jak niegdyś Hebrajczycy podbili i zjudaizowali lud Kananejczyków, tak teraz muzułmańscy najeźdźcy arabizowali sprowadzonych tu w 722 roku pne Amorytów i Aramejczyków. Nawet część Żydów uczyła się arabskiego i asymilowała z resztą społeczności.
Jednak w latach 717-720, panujący nad Arabami kalif Omar II (ostatni przedstawiciel Umajjadów w Palestynie) nie tylko przywrócił przepisy antyżydowskie, ale nawet zaostrzył je. Żydzi i chrześcijanie byli przemocą zmuszani do przyjęcia Islamu. Poza tym Arabom nakazano unikać związków małżeńskich z ludnością podbitą, która nawet po przyjęciu islamu miała status podrzędny wobec rodowitych Arabów. Arabowie nie mieszkali w podbitych osiedlach, zachowując w ten sposób system społeczny przejęty z Półwyspu Arabskiego. Wielki Kalifat stał się feudalnym państwem militarno-religijnym. Kiedy do władzy doszli Abbasydzi, polityka ich poprzednika niewiele sie zmieniła. Dodatkowo Żydom nie wolno im było studiować świętych ksiąg. Zarówno żydowskie synagogi jak i chrześcijańskie kościoły przemianowano na meczety.
Natomiast na początku panowania Fatymidów nastąpiło małe odrodzenie. Społeczność żydowska w Palestynie przez krótki okres mogła ponownie swobodnie praktykować swoją religię, a w Jerozolimie powstała nawet uczelnia religijna. Jednak już w 1008 r., pod rządami kalifa Husayna al-Hakima, Żydzi, którzy nie chcieli stać się wyznawcami islamu szyickiego, byli poniżani, a za nieposłuszeństwo groziło im wygnanie. W 1009 roku kalif polecił zniszczyć Bazylikę Grobu Świętego, a chrześcijanom zakazał wstępu do ocalałych ruin.
Kopuła na Skale
Meczet i Kopuła na Skale
Wzgórze Świątynne ogrodzone wysokim murem z 15 bramami wraz z Kopułą na Skale (zwaną też Meczetem Omara) i meczetem Al-Aksa stanowią dzisiaj jedno z 3 najświętszych miejsc islamu obok Mekki i Medyny, w których wyznawcy Allaha wznoszą swoje modły. Jednocześnie jest to także najświętsze miejsce dla wyznawców judaizmu, gdyż przy fragmencie ocalałej zachodniej ściany („ściana płaczu”/ Zachodni Mur) byłej Świątyni Jerozolimskiej modlą się Żydzi, opłakując zburzoną Świątynię. Dla laickich Żydów Wzgórze Świątynne jest ważnym symbolem narodowym, dlatego przejęcie Ściany Płaczu w 1967 roku było postrzegane jako bardzo znaczące zdarzenie zarówno dla wierzących jak i świeckich mieszkańców Izraela. Natomiast od północnej strony Wzgórza Świątynnego rozlegają się modlitwy chrześcijan, którzy wierzą, że z przylegającej przed laty do wzgórza twierdzy Antonia został wyprowadzony na śmierć Jezus Chrystus, który musiał przejść Drogę Krzyżową (Via Dolorosa), zanim został ukrzyżowany. Poza tym w pobliżu Wzgórza Świątynnego znajdują się inne święte miejsca chrześcijaństwa – Bazylika Grobu Świętego (Grób Pański) oraz kościół Świętego Jana Chrzciciela
Bazylika Grobu Świętego
To najważniejsza świątynia chrześcijańska w Jerozolimie, która stoi w miejscu będącym według tradycji chrześcijańskiej miejscem męki, ukrzyżowania, złożenia do grobu i zmartwychwstania Jezusa Chrystusa. Sanktuarium wybudowane pierwotnie w IV w, 614 zrabowane przez Persów, 966 podpalone przez Arabów (wtedy spłonął dach świątyni i edykuły grobu), 1009 w dużej części zburzone przez kalifa Al-Hakima, odbudowane między 1023/42?/ a 1048, 1808 zniszczone przez pożar i odbudowane przez kościół prawosławny. Po przebudowie Grób przestał już być w wyłącznym posiadaniu katolików, a prawa do niego zostały rozdzielone między katolików, Greków i Ormian. Obecnie „w bazylice Grobu Świętego swoje siedziby mają przedstawiciele trzech wyznań: prawosławnego patriarchatu Jerozolimy, nadal zdominowanego przez Greków, Kościoła łacińskiego reprezentowanego przez Zakon Braci Mniejszych (franciszkanie) oraz Apostolskiego Kościoła Ormiańskiego. Duchowni tych trzech wyznań na zmiany mogą pełnić funkcje liturgiczne”[cyt. z Wikipedii]. Sanktuarium przetrwało kilka trzęsień ziemi.
Państwo Wielkich Seldżuków
12) Panowanie Seldżuków (1079-1099) /20 lat/
1079 Palestyna dostała się pod panowanie tureckiej dynastii Seldżuków, którzy włączyli jej terytorium do Państwa Wielkich Seldżuków (Fatymidzi oddali władzę w Palestynie, ale w Kalifacie Islamskim panowali do 1171) . W Palestynie muzułmańscy Seldżukowie pozostali do roku 1099, a więc 20 lat. Były to ciężkie czasy zarówno dla Żydów jak i dla chrześcijan, gdyż jedni i drudzy byli prześladowani i okrutnie traktowani. W odróżnieniu od Arabów, fanatyczni Seldżukowie nie dopuszczali chrześcijańskich pielgrzymek do miejsc świętych w Palestynie, co prowadziło do krwawych starć ze zbuntowaną ludnością.
13) Królestwo Jerozolimskie (1099-1187 i 1209-1291) /88 lat i 82 lata/
Sposób, w jaki byli traktowani chrześcijanie, wywołała wzburzenie w chrześcijańskiej Europie, a Kościół Katolicki podjął decyzję o krucjatach (krucjaty – wyprawy krzyżowe w średniowieczu prowadzone od XI do XIII wieku). Wyprawy wojenne organizowane były na polecenie papieży w celu odbicia Jerozolimy i jej świętych miejsc wraz z Ziemią Świętą z rąk muzułmanów oraz uwolnienia chrześcijan spod islamskiej władzy: I (1096-99) / II (1147-9) / III (1189-92) / IV (1202-04) / V (1217-21) / VI (1228-29) / VII (1248-54) /VIII (1270) / IX (1271-2). Wśród krzyżowców byli książęta, rycerze, pielgrzymi i handlarze. Już w wyniku pierwszej wyprawy krzyżowej powstało 1099 Królestwo Jerozolimskie (Królestwo Łacińskie) – lenno Stolicy Apostolskiej, które objęło Palestynę, Syrię i część Jordanii. Krzyżowcy wymordowali kilka tysięcy Żydów i muzułmanów. Wybudowali wiele chrześcijańskich świątyń, zamków i fortec. 1181 jeden z krzyżowców, chrześcijański książę, postanowił napaść na Mekkę. W odpowiedzi na to muzułmanie zjednoczeni pod wodzą sułtana Saladyna z kurdyjskiej dynastii Ajjubidów, odparli atak, a już w 1187 roku w słynnej bitwie pod Hattin (w pobliżu Tyberiady) wojska muzułmańskie dowodzone przez Saladyna pokonały rycerzy z zachodu i zajęły Jerozolimę. W ten sposób większość terytorium Palestyny weszło w skład sułtanatu Egiptu, w którym rządzili sułtani z dynastii Ajjubidów.
Ekspansja państwa arabskiego za: I – Mahometa, II – Abu Bakra, III – Umara, IV – Usmana
14) Kilka lat rządów Saladyna (1187-1191) /4 lata/
Saladyn (1137-1193) – kurdyjski muzułmanin i założycielem kurdyjskiej dynastii Ajjubidów rządzącej po jego śmierci poszczególnymi sułtanatami i emiratami Kalifatu Islamskiego. Był władcą imperium Kalifatu Islamskiego rozciągającego się wówczas od Sudanu po Syrię, od Jemenu przez Półwysep Arabski, północny Irak do wschodniej Turcji (Diyarbakır), pełniąc jednocześnie urząd sułtana Egiptu. Zasłynął jako zręczny polityk i mecenas sztuki. Uznawano go za człowieka odważnego, prawego i wspaniałomyślnego.
Kalifat Islamski za panowania dynastii Ajjubidów (Państwem Ajjubidów) doo 1250 obejmował również egipski sułtanat, a więc i Palestynę, która była jego częścią.
Saladyn był przychylny Żydom i pozwolił im mieszkać w Jerozolimie. Chrześcijanom dał swobodny dostęp do świętych miejsc w Palestynie, choć tuz po zdobyciu Jerozolimy kazał zdjąć krzyż z Kopuły na Skale, który wcześniej umieścili na niej krzyżowcy. W dalsze kolejności odbudowano meczet Al-Aksa, który został zniszczony podczas walk, a Saladyn podkreślał znaczenie Jerozolimy dla islamu.
15) Powrót krzyżowców (1191-1291) /100 lat/
1191 (III krucjata) krzyżowcom udało się odzyskać królestwo i podpisać pokój z sułtanem Saladynem. Jednak terytorium Królestwa Krzyżowego w miarę upływu lat kurczyło się. W 1244 roku krzyżowcy utracili Jerozolimę, a 1291 upadła Akka, ich ostatnia twierdza w Palestynie.
Również okres krucjat i panowania krzyżowców w Palestynie zapisał się tragicznie w historii społeczności żydowskiej, gdyż wielu Żydów bądź ginęło z rąk rycerzy chrześcijańskich bądź było przez nich wypędzanych z Palestyny. Jednocześnie w innych miejscach Bliskiego Wschodu, Azji i Europy (od Hiszpanii i Maroka po Indie i Chiny) powstawały nowe skupiska żydowskich uchodźców zajmujących się głównie handlem. Na Półwyspie Arabskim odradzały się dawne diaspory.
W tym miejscu warto zwrócić uwagę na jedno zjawisko. Przez wiele wieków od czasów pierwszych prześladowań i wypędzeń, czyli od podbicia królestw Izraela (722 pne), a potem Judy (587 pne), Żydzi, traktowani jak ludzie drugiej kategorii, byli pozbawiani praw obywatelskich i odsuwani na margines życia społecznego. Chcąc przeżyć, zmuszeni byli do uprawiania pokątnej lichwy. W ten sposób wyrobili w sobie instynkt, który uczynił z nich później ludzi o mocnym zmyśle kupieckim, a handel i zarabianie pieniędzy stało się ich główną domeną.
16) 2. najazd Arabów: Palestyna pod panowaniem kurdyjskiej dynastii Ajjubidów (1187-1250) /65 lat/
Kalifat Islamski był muzułmańskim państwem powstałym w 632 roku (po śmierci Mahometa), w którym władzę sprawował kalif (następca Mahometa), a które potem przeobraziło się w wielkie imperium arabskie. Kolejni kalifowie byli przedstawicielami arabskich dynastii Umajjadów, Abbasydów i Fatymidów, a kalifat przyjmował nazwę od dynastii – Kalifat Umajjadów, Abbasydów i wreszcie Fatymidów. Ci ostatni rządzili Kalifatem Islamskim do 1171 r.. W Palestynie ich władza trwała krócej – do 1079 roku , w którym to na Palestynę najechali tureccy Seldżukowie. W sumie Kalifat Islamski dominował nad większością terytoriów Bliskiego Wschodu od 632 roku, jednak wraz z przejmowaniem władzy przez kolejne dynastie jego obszar kurczył się. Kolejni władcy Kalifatu Islamskiego byli muzułmanami pochodzącymi z arabskich rodów, natomiast Saladyn był muzułmaninem, ale z pochodzenia Kurdem a nie Arabem. Późniejsze Państwo Ajjubidów obejmowało obszary Sułtanatu Egiptu, Syrii, Jemenu i Górnej Mezopotamii (Półwysep Arabski zdominowały plemiona arabskie). Poszczególnymi regionami rządzili sułtani lub emirowie. I tak od 1187 r. (wkroczenie wojsk Saladyna do Jerozolimy) Ajjubidzi przejęli władzę w Palestynie. Kontynuowali oni mniej lub bardziej politykę Saladyna.
Państwo mameluków
17) Palestyna pod rządami mameluków (1250-1517) /267 lat/
Po obaleniu Ajjubidów w 1250 roku władzę w sułtanacie Egiptu, a więc i w Palestynie, przejęli mamelucy (wcześniej niewolnicy dynastii Ajjubidów), którzy do 1291 roku całkowicie wyparli krzyżowców z terenów Palestyny, zakładając własne państwo, które istniało do 1517. Jedynie w 1260 roku Palestynę zdobyły na krótko hordy Mongołów, zostały jednak szybko przepędzone.
Mamelucy byli niewolnikami państwowymi (przeważnie pochodzenia tureckiego) kupowanymi przez muzułmańskich władców i sprowadzanymi do poszczególnych sułtanatów i emiratów. Nawracano ich na islam i szkolono w walce. Następnie formowano z nich doborowe oddziały wojskowe. Do dynastii, które szczególnie chętnie wysługiwały się mamelukami, należeli Abbasydzi, a potem Ajjubidzi w Sułtanacie Egiptu.
Podczas panowania Mameluków Sułtanat Egiptu stał się centrum świata muzułmańskiego, natomiast chrześcijanie byli na zmianę prześladowani lub tolerowani. To samo dotyczyło społeczności żydowskiej. W sumie okres rządów Mameluków był dla Palestyny (podobnie jak czas panowania krzyżowców), czasem głębokiego upadku, nędzy i ruiny. Jednak społeczność żydowska zdołała się nieco odrodzić po tym, jak z Francji i Hiszpanii do Palestyny przybyło kilkuset rabinów, którzy zaczęli budować szkoły i synagogi. Mimo tego pod koniec panowania mameluków Żydzi stanowili jedynie nikły procent całej palestyńskiej społeczności. W Palestynie żyło wtedy kilkaset rodzin chrześcijańskich, a resztę stanowili muzułmanie – zarabizowani rdzenni mieszkańcy tej ziemi, czyli Amoryci i Aramejczycy, i po części Arabowie).
Egipscy mamelucy dysponowali doskonale wyszkoloną armią, która ostatecznie przepędziła krzyżowców z Palestyny i siała strach na całym Bliskim Wschodzie, nawet wśród Mongołów. Dopiero Osmanom udało się złamać jej opór i pokonać mameluków w 1517 roku.
Imperium Osamńskie
18) Palestyna pod panowaniem Imperium Osmańskiego (ottomańskiego) (1517 – 1922) /505 lat/
Terytorium Imperium Osmańskiego, którym rządziła turecka dynastia Osmanów, obejmowało część Azji południowo-zachodniej, Afrykę północną i Europę południowo-wschodnią, łącząc w swoich granicach dawne posiadłości Cesarstwa Bizantyjskiego i arabskiego Kalifatu Islamskiego. Okres największej potęgi imperium przypada na okres panowania Sulejmana II Wspaniałego (1520-1566).
Sułtan Imperium Osmańskiego był władcą absolutnym, a jedynym, co ograniczało jego władzę, był szariat (przepisy prawa religijnego). Choć islam był religią dominującą, to jednak w imperium panowała względna tolerancja religijna, a prześladowania były bardzo rzadkie. Pierwszy sułtan Sulejman prowadził politykę przychylną Żydom. Pozwolił im osiedlać się we wszystkich tureckich miastach, zajmować się handlem i rzemiosłem. Dlatego coraz liczniej osiedlali się w państwie, w tym w Palestynie, żydowscy wygnańcy z Europy. W latach 1538-41w mieście Safed działał Sanhedryn, za sprawą którego miasto stało się ważnym ośrodkiem kabały (mistyczny aspekt judaizmu) na świecie. Następni władcy również wspierali osadnictwo żydowskie, oddając Żydom place pod budowę domów, synagog i uczelni. Początek panowania Osmanów był więc pozytywny i dawał Palestynie nadzieję na odbudowę i odnowę socjalno-kulturalną. Na tereny Palestyny przesiedlano również Arabów. Niestety już wkrótce ucisk i wyzysk doprowadziły ten region do upadku i nędzy. Na przestrzeni 4 wieków rządy Osmanów na Bliskim Wschodzie przyniosły ogólnie cywilizacyjną stagnację.
— Osadnictwo żydowskie w Palestynie
Już w 1834 r. serbski rabin Chai Alkalai zaproponował utworzenie żydowskich osad rolniczych w Palestynie i uzyskał poparcie żydowskiego finansisty i brytyjskiego polityka Mosesa Montefiorego. Ten ostatni zainicjował z kolei rozmowy z tureckimi władzami Imperium Osmańskiego na temat ułatwienia osadnictwa żydowskiego. I tak w 1838 r. Brytyjczycy otworzyli w Jerozolimie swój pierwszy konsulat w celu monitorowania sytuacji w Palestynie i ochrony interesów ludności żydowskiej. Następnie w 1840 r. Montefiori przedstawił plan kolonizacji ziem palestyńskich i przekonał Brytyjczyków oraz Francuzów, że przyczyni się ona do rozwoju gospodarczego tego rejonu. W 1841 r. zakupiono pierwszy gaj pomarańczowy. Był to oficjalny początek osadnictwa, które doprowadziło do powstania współczesnego państwa Izrael. W owym czasie w Palestynie żyło około 10 tys. Żydów, z tego 500 w Jerozolimie.
Pod koniec XIX w. powstały nowe inicjatywy stworzenia osadnictwa Żydów w Palestynie ze strony diaspory żydowskiej, która jednocześnie wspierała je finansowo. Imigranci uzyskiwali dużą pomoc ze strony bogatych Żydów z zachodniej Europy oraz z Ameryki, którzy wykupywali ziemię i dawali środki na jej zagospodarowanie.
Wszystko to pobudzało imigrację żydowską z Europy Środkowej i Wschodniej, zwłaszcza z terenów Rosji. W 1889 r. w Palestynie żyło około 45 tysięcy Żydów (w Jerozolimie kilka tysięcy), co stanowiło około 8% ogółu ludności Palestyny, i ponad pół miliona muzułmanów, przy czym od końca XIX w. zaczęła też wzrastać liczba imigrujących Arabów. Do imigracji Żydów w Palestynie przyczyniał się również narastający w Europie antysemityzm (ten termin przyjął się za sprawą Wilhelma Marra, choć nie dotyczy on wszystkich ludów semickich, a jedynie Hebrajczyków). To spowodowało, że w 1896 r. wiedeński pisarz i publicysta Teodor Herzl zainicjował ruch polityczny nazywany syjonizmem. Jego celem było utworzenie państwa żydowskiego po tylu wiekach bezpaństwowości i rozproszeniu ludności żydowskiej po całym świecie, w którym Żydzi mogliby czuć się bezpiecznie. Pierwszy kongres syjonistyczny odbył się w Bazylei w 1897 r. Oprócz Palestyny Herzl głośno rozważał inne miejsca na utworzenie nowego państwa żydowskiego (Uganda, półwysep Synaj, Turcja, Cypr), ale propozycje te zostały zdecydowanie odrzucone przez większość Żydów, głosujących za Palestyną, która stanowiła dla nich integralną część ich historii i do której zawsze mieli nadzieję powrócić. Żydzi, modląc się, zawsze zwracali się w stronę Jerozolimy i prosili o odbudowę tego świętego dla nich miasta. Syjonizm zyskał zwolenników wśród państw europejskich (szczególnie Brytyjczyków), gdyż w dalszej perspektywie oznaczał osłabienie siły Imperium Osmańskiego.
Ludność żydowska imigrowała do Palestyny w sześciu falach (tzw. alijach): przed I wojną światową miały miejsce 2 alije (1881-1903 i 1904-1913). W tym okresie osiedliło się w Palestynie ponad 60 tys. Żydów. Imigranci osuszali bagna i tereny nadmorskie, budowali osady i zakładali wspólnoty rolnicze. Kolejne fale imigrantów przybywały po I i II wojnie światowej w latach 1919-23, 1924-31, 1931-40 i 1941-47.
Terytorium Osmanów w 1914 r.
19) I wojna światowa (1914-18)
Kiedy wybuchła wojna, spora część Żydów żyjących w Palestynie pochodziła z Rosji, która teraz była wrogiem Turcji. Dlatego musieli oni wybierać między przyjęciem obywatelstwa tureckiego a deportacją. Naczelny dowódca wojsk tureckich w Palestynie nakazał aresztowanie opornych i konfiskatę dóbr w żydowskich osadach rolniczych oraz wprowadził zakaz używania symboli ruchu syjonistycznego. Natomiast na początku 1915 roku władze tureckie aresztowały w Palestynie wielu spośród żydowskich przywódców i działaczy społecznych. Część z nich została internowana w Anatolii (jednostka administracyjna Imperium Osmańskiego, do której należała Palestyna), a pozostałych deportowano do Egiptu. Palestyna stała się jednocześnie bazą wypadową dla Turcji, która walczyła przeciwko Egiptowi zajętemu przez Anglików.
Obszar Palestyny był atrakcyjny dla Anglii, Francji i Rosji, gdyż każde z nich widziało w tym rejonie swoje strategiczne interesy (wtedy wzrastało znaczenie złóż ropy naftowej w sąsiednich państwach Palestyny. Ponieważ Turcja stanęła po stronie Niemiec, alianci starali się pozyskać przychylność Arabów, którzy w zasadniczy sposób mogli przyczynić się do jej pokonania, a tym samym wygrania całej wojny. Dlatego postanowili wesprzeć arabskie dążenia niepodległościowe i obiecali Saidowi Husseinowi ibn Ali, szarifowi Mekki z arabskiej dynastii Haszymidów w latach 1908-17, utworzenie imperium arabskiego na Bliskim Wschodzie rozciągającego się od Egiptu do Persji i obejmującego m.in. Palestynę, co dawałoby Arabom szeroki dostęp do Morza Śródziemnego. W zamian za to Arabowie zgodzili się przyłączyć do wojny przeciwko Turkom (szarif Husajn bin Ali został oficjalnym przywódcą rewolucji arabskiej przeciwko Turkom i uczestniczył w powstaniu przeciwko zwierzchnictwu tureckiemu w roku 1916 (Co prawda sami Turcy mianowali go władcą Hidżazu, ale z drugiej strony szarif wiedział, że rząd turecki zamierza go usunąć Husseina po zakończeniu wojny).
Jednocześnie 16 maja 1916 r. między dwoma europejskimi mocarstwami – Anglią i Francją (obok Rosji należącymi do Ententy stanowiącej przeciwwagę dla Tróporozumienia pomiędzy Niemcami, Austrowęgrami i Włochami; potem dołączyły USA) – w ramach planów zagospodarowania Bliskiego Wschodu na czas po wyparciu Turcji doszło do zawarcia nieformalnego, tajnego układu o podziale Bliskiego Wschodu na strefy wpływów (Umowa Sykes-Picot). Umowa, która nie była do końca jasno sprecyzowana, zostawiała furtkę na umiędzynarodowienie obszaru Palestyny, co było niezgodne z obietnicami złożonymi szarifowi.
Równocześnie z uwagi na sytuację w Europie, Brytyjczycy I Francuzi sympatyzowali z postulatami Światowej Organizacji Syjonistycznej, gdyż realizacja tych postulatów, a więc tworzenie żydowskich osad w Palestynie będących zalążkiem nowego państwa żydowskiego, mogła pomóc w rozwiązaniu problemu prześladowań Żydów w Europie i wynikających z tego możliwych konfliktów w przyszłości. I tak w listopadzie 1917 r. brytyjski minister spraw zagranicznych Arhur Balfour wydał deklarację (tzw Deklaracja Balfoura), która wspierała utworzenie w Palestynie siedziby narodowej dla społeczności żydowskiej. Jednocześnie w deklaracji Balfour stwierdził, że powinny być chronione obywatelskie i religijne prawa społeczności nie-żydowskich istniejących w Palestynie, a także prawa i status polityczny społeczności żydowskiej zgodny z tym, jakie mają oni zapewnione poza granicami Palestyny.
Był to znaczący krok przybliżający Żydów do utworzenia własnego państwa w Palestynie. Z pomocą przyszły również Stany Zjednoczone. które wspierały finansowo żydowskie osady w Palestynie odcięte w czasie działań wojennych od wsparcia diaspory żydowskiej w Europie. W tym samym roku nowy rząd brytyjski spotkał się z przedstawicielami syjonizmu: Rothschildem, Weizmannem i Sokołowem, którzy popierali objęcie przez Wielką Brytanię protektoratu nad Palestyną i wydzierżawienie przez państwo brytyjskie ziem dla żydowskiej imigracji i kolonizacji. Tak więc syjoniści uzyskali jednoznaczne poparcie Brytyjczyków dla swoich projektów.
Spotkanie Fajsal (po lewej) – Weizmann
W 1917 Brytyjczycy pokonali wojska tureckie i do zakończenia wojny obszary byłych prowincji Imperium Osmańskiego na Bliskim Wschodzie pozostawały pod kontrolą brytyjskich wojsk. W rezultacie wojny Arabowie po wielu wiekach uwolnili się spod dominacji tureckiej, lecz nie od razu odzyskali niezależność, gdyż na mocy rozporządzenia Ligi Narodów, obszary, które zamieszkiwali, zostały ogłoszone terytoriami mandatowymi pod opieką Wielkiej Brytanii i Francji. W 1918 roku, po zakończeniu wojny, przystąpiono do uregulowania granic państwowych na całym Bliskim Wschodzie. W ciągu dwóch lat Wielka Brytania i Francja dokonały podziału na swoje strefy wpływów. 1 lipca 1920 roku na mocy traktatu pokojowego z Turcją Brytyjczycy przejęli kontrolę m.in. nad Palestyną, a 24 lipca 1922 roku Liga Narodów (ówczesny odpowiednik obecnego ONZ) oficjalnie zatwierdziła mandat brytyjski, którego obszar objął Palestynę (ziemie na wschód od rzeki Jordan), Transjordanię (ziemie na zachód od rzeki Jordan) oraz Mezopotamię. Wcześniej, bo już w 1921, Brytyjczycy oderwali od kontrolowanych przez siebie terytoriów obszary na wschód od Jordanu, tworząc z nich Emirat Transjordanii. W 1946 r. Transjordania uzyskała w niepodległość i od tej pory istniała pod nazwą Jordania, a Brytyjczycy pozostali już tylko w Palestynie i Mezopotamii (dzisiejszy Irak, który powstał w 1929 r.). Natomiast Francuzom przydzielono w 1923 roku mandat (pełnomocnictwo do administrowania określonych terenów) obejmujący Syrię, Liban oraz turecką prowincję Hatay (wszystko tereny należące niegdyś do dawnej Wielkiej Syrii). Francuskie wojska pozostały na terytorium swojego mandatu do 1943. Wtedy to doszło do powstania dwóch niepodległych państw – Syrii i Libanu (prowincja Hatay została przyłączona do Turcji już w 1939). Celem władz mandatowych było udzielenie pomocy administracyjnej nowym państwom do czasu, kiedy osiągną one pełną samowystarczalność.
20) Palestyna pod władzą brytyjską (1917 -1948) / Brytyjski Mandat Palestyny (1922-48)
Jednak zanim w latach 1922-23 doszło do ostatecznego podziału byłych tureckich prowincji, tuż po zakończeniu wojny w 1918 r. pojawiły się spory miedzy mocarstwami dotyczące Palestyny. Francja upierała się przy tajnej umowie Sykes-Picot, na mocy której miało powstać wielkie muzułmańskie państwo arabskie: Zjednoczona Syria. Na to liczył również szejk Mekki Saidan Hussein, któremu zależało na utworzeniu wielkiego państwa arabskiego. Plany Husseina były wyrazem odradzającego się wówczas panarabizmu (forma arabskiego nacjonalizmu wspierająca zjednoczenie ludów arabskich i założenie jednego wspólnego imperium). 8 marca 1920 w Damaszku pan-syryjski Kongres ogłosił nawet powstanie niepodległego państwa Syrii, a emir Fajsal I (syn Saidana Husseina) na krótko został ogłoszony królem Wielkiej Syrii, w skład której miały wejść: Syria, Palestyna, Liban i północna część Mezopotamii.. Ostatecznie jednak geopolityczny kształt Bliskiego Wschodu zarysowany przez Brytyjczyków i Francuzów w latach 1918-20, podobnie jak wcześniejsza Umowa Sykes-Picot z 1916 roku, nie spełnił obietnic złożonych Arabom w trakcie trwania wojny (obietnice te były częścią strategii mającej na celu zjednanie sobie Arabów w wojnie przeciwko Turcji). Wyłączał on spod kontroli arabskiej m.in. Palestynę, która pierwotnie miała stać się częścią nowego imperium arabskiego, a tym samym, tak jak piałam wcześniej, pozbywał Arabów szerokiego dostępu do Morza Śródziemnego.
Chcąc ratować sytuację, w czerwcu 1918 r. emir Fajsal I spotkał się po raz pierwszy z Chaimem Weizmannem (przedstawicielem Światowej Organizacji Syjonistycznej), aby nawiązać współpracę w celu wsparcia żydowskiego osadnictwa w Palestynie w zamian za poparcie koncepcji utworzenia zjednoczonego państwa arabskiego. Weizmann zapewnił, że Żydzi nie zamierzają tworzyć własnego rządu, a jedynie pracować na rzecz kolonizacji i rozwoju Palestyny bez naruszania interesów Arabów żyjących w Palestynie. „Pragnienia niepodległościowe palestyńskich Arabów miały być ignorowane, a nawet obaj politycy wydawali się traktować ich z pewną pogardą”[cyt.: Wikipedia]. Do drugiego spotkania Weizmanna z emirem Fajsalem doszło pod koniec 1918 w Londynie, podczas przygotowań do Konferencji pokojowej w Paryżu, gdzie obydwaj wzajemnie zapewniali siebie, że, „tureckie intrygi w Palestynie wzbudziły zazdrość między żydowskimi osadnikami i miejscowymi chłopami, ale wzajemne zrozumienie celów Arabów i Żydów od razu usunie ostatni ślad dawnej goryczy(…)”[cyt.: Wikipedia]. 3 stycznia 1919 doszło do podpisania pisemnej umowy (Umowa Fajsal-Weizmann), w której obie strony zobowiązały się do pokojowej współpracy w Palestynie (Chaim Wezimann podpisał się w imieniu Światowej Organizacji Syjonistycznej, natomiast emir Fajsal w imieniu króla Hidżaz Said Husajn ibn Ali), a która stanowiła część konferencji pokojowej w Paryżu. W ten sposób uregulowane zostały spory między Arabami i Żydami dotyczące podziału Bliskiego Wchodu, czyli „ustanowiono ojczyznę dla narodu żydowskiego w Palestynie i rozwoju narodu arabskiego na Bliskim Wschodzie”[cyt.: Wikipedia]. Jednak w umowie emir Fajsal wysoko ustawił poprzeczkę. W porozumieniu zostało m. in. zapisane, że: pomiędzy „Państwem Arabskim” (wyraźnie jednym) powinny być wytyczone dokładne granice, powinna być stymulowana imigracja osadników żydowskich do Palestyny na wielką skalę, ale przy zachowaniu „ścisłego” osadnictwa i zapewnieniu ochrony prawnej dla arabskich chłopów i dzierżawców; ponadto „Organizacja Syjonistyczna dołoży starań, aby wspierać Arabskie Państwo w zapewnieniu środków do rozwoju zasobów naturalnych i możliwości ekonomicznych” (…); muzułmańskie Miejsca Święte muszą być pod kontrolą Mahometan”[cyt.: Wikipedia].
18-21 stycznia 1919 odbyła się konferencja pokojowa w Paryżu, w której brało udział 27 państw (bolszewicka Rosja oraz państwa pokonane w I wojnie światowej – Niemcy, Austro-Węgry, Turcja i Bułgaria – nie zostały do niej dopuszczone). W trakcie konferencji podpisano traktat pokojowy (Traktat Wersalski) kończący i wojnę światową i wprowadzający nowy ład polityczny. Jednak Arabowie, zamiast otrzymać jedno olbrzymie państwo arabskie, musieli podzielić się między sobą władzą, tzn. kilkoma niezależnymi od siebie państwami, jakie powstały później (1922-23) z tymczasowych obszarów mandatowych Wielkiej Brytanii i Francji, czyli Irakiem, Syrią, Libanem, Jordanią i częścią Palestyny.
Gdy mandaty wygasły, synowie Sajdana Husseina bin Ali objęli trony Iraku, Syrii i Transjordanii, A ponieważ monarchia w Syrii została wkrótce zniesiona, syn Hussseina, Fajsal I, przejął rządy w Iraku. Tak więc marzenie o Zjednoczonej Syrii od Egiptu po Persję nie spełniło się. Szczególnie rozczarowany takim obrotem spraw był emir Fajsal , który, tak jak jego ojciec, marzył o wielkim imperium arabskim i w zamian za umożliwienie mu tego marzenia deklarował gotowość do zaakceptowania osadnictwa żydowskiego w Palestynie. Niestety musiał się zadowolić „tylko” Transjordanią. Z układów i rozgrywek tryumfalnie wyszli jedynie Saudyjczycy, którzy w połowie lat dwudziestych ostatecznie przejęli od dynastii Haszymitów kontrolę nad Półwyspem Arabskim i w ten sposób utorowali sobie drogę do stworzenia własnego państwa – Arabii Saudyjskiej. Nietrudno domyśleć się, że mocarstwa zachodnie obawiały się zagrożenia dla Europy, jakie płynęłoby z blisko położonego wielkiego, zjednoczonego imperium arabskiego z pełnym dostępem do Morza Śródziemnego. Dlatego podzielili społeczność arabską na kilka państw i w ten sposób na zawsze pogrzebali nadzieje Arabów związane z ewentualną przyszłą potęgą i świetnością arabską – taką, jaką pamiętali sprzed czasów Imperium Osmańskiego.
Po dwóch pierwszych alijach w latach 1881-1903 i 1904-13), które miały miejsce przed I wojną światową (w sumie 60 tys.), w latach 1919-23 przybyła kolejna fala imigrantów żydowskich (trzecia alija: 35 tys., głównie z Rosji i Polski). Coraz większa liczba imigrujących Żydów przy jednoczesnym wypieraniu Arabów z ich ziem w procesie wykupu gruntów przez organizacje syjonistyczne spowodowały, że z początkiem lat dwudziestych zaczęły wzmagać się arabskie manifestacje niechęci i wrogości wobec żydowskiej ludności. Były to pierwsze oznaki przyszłego wielkiego konfliktu arabsko-żydowskiego (tzw. „problemu palestyńskiego”). Gdy w 1921 doszło do krwawych arabskich rozruchów w Jaffie (wtedy miasto portowe, dzisiaj dzielnica Tel Awiwu), brytyjskie władze mandatowe wprowadziły tymczasowe ograniczenie żydowskiej imigracji, odrywając jednocześnie od Mandatu Palestyny wschodnie terytoria (wcześniej była o tym wzmianka). Jednak już w latach 1924-1931 miała miejsce czwarta alija (w tym okresie w Palestynie osiedliło się około 80 tys. Żydów). Mimo to nadal zdecydowaną większość mieszkańców Palestyny stanowili muzułmańscy Arabowie: „dokonany w 1931 roku spis ludności Palestyny wykazał w oficjalnych danych, że na 1 mln 36 tys. mieszkańców znajduje się 175 tys. Żydów (16,87% ogółu mieszkańców)”[cyt.: Wikipedia]. Mimo to agresja arabskiej społeczności z powodu trwającego wykupu ziem przez Żydów narastała.
Podział Palestyny z 1947 r.
W latach 1925 i 1929 doszło do kolejnych rozruchów arabskich. W 1925 roku Arabowie zaczęli atakować osiedla żydowskie w całej Palestynie. 23-24 sierpnia 1929 roku w Hebronie doszło do pogromu Żydów (67 zabitych; „Odnotowano kilka przypadków gwałtu, tortur i okaleczeń ciała. Dziewiętnaście arabskich rodzin ukryło 263 Żydów, biorąc w ten sposób wielkie ryzyko na siebie. Podczas pogromu splądrowane zostały wszystkie żydowskie domy oraz synagoga w mieście. Brytyjscy policjanci nakazali Żydom pośpieszne pochowanie swoich zmarłych. Ofiary pochowano w nocy, w zbiorowej mogile na starym cmentarzu w Hebronie. W osobnym grobie złożono odcięte kończyny oraz nasiąknięte krwią fragmenty ubrań”[cyt.: Wikipedia]. Rozruchy zostały powstrzymane dopiero przez brytyjskie wojska przybyłe z Egiptu. Arabskie zamieszki z 1929 r. zmusiły Żydów, którzy od starożytności do tego roku cały czas zamieszkiwali w Gazie, do opuszczenia tego obszaru, a władze mandatowe ze względów bezpieczeństwa zakazały żydowskiej ludności osiedlania się w tym rejonie.
W obliczu rosnącej agresji i przemocy ze strony ludności arabskiej już na początku lat dwudziestych uformowała się Hagana – żydowska organizacja samoobrony przeciwko atakującym gangom arabskim rozszerzająca stopniowo pole działania na akcje odwetowe (dopiero później przekształciła się w organizację typowo wojskową /tzw. bojówki żydowskie/, które p o utworzeniu państwa Izrael stały się podstawą Sił Obronnych Izraela .
W 1935 roku politycy arabscy zaczęli domagać się utworzenia demokratycznego rządu arabskiego w Palestynie, wprowadzenia całkowitego zakazu żydowskiej imigracji oraz zakazu sprzedaży ziemi Żydom. Jednocześnie grozili klątwą wszystkim tym Arabom, którzy chcieliby sprzedać swoją ziemię. Rozwój cywilizacyjny napływającej ludności żydowskiej powodował, że narastała izolacja gospodarcza między żydowskim rolnikami a prostymi arabskimi chłopami. To jeszcze bardziej nasilało frustrację i niemoc ludności arabskiej. W 1936 roku wybuchła rewolta arabska (powstanie antyżydowskie), która trwała do 1939 roku. I tak jesienią 1937 w Palestynie wzrosła liczba morderstw dokonywanych na Żydach. Arabowie rozpoczęli tworzenie oddziałów zbrojnych w kilku okolicach, napadając na żydowskie osiedla oraz brytyjskie oddziały wojskowe. Powstanie pochłonęło wiele ofiar: ” zginęło 400 Żydów, 200 brytyjskich żołnierzy i ponad 5 tys. Arabów, natomiast około 15 tys. Arabów zostało rannych”.[cyt.: Wikipedia].
Jednocześnie wciąż rosła liczba żydowskich imigrantów do Palestyny. W 1938 roku podczas nielegalnej imigracji w Palestynie osiedliło się około 100 tys. Żydów. W związku z tym w maju 1938 roku, w wyniku nacisków strony arabskiej Wielka Brytania zezwoliła na wjazd tylko 15 tysiącom żydowskich imigrantów do Palestyny w przeciągu najbliższych 5 lat. Mimo to, na przestrzeni całego 1939 roku 34 statki zdołały przedrzeć się przez brytyjską blokadę i dopłynąć do brzegów Palestyny z żydowskimi uciekinierami z Europy. Powstało 17 nowych osad. W latach 1931-1940, w okresie piątej fali żydowskich imigrantów (5. aliji), na terenie Palestyny osiedliło się około 250 tys. Żydów (w tej liczbie znajdowało się około 100 tys. Żydów niemieckich, którzy uciekali przed nazizmem z Europy ), choć napotykali oni na liczne utrudnienia ze strony władz mandatowych. W roku 1939 roku Brytyjczycy całkowicie zamknęli Żydom dostęp do Palestyny, co dla wielu z nich okazało się tragiczne w skutkach, gdyż pozbawiło ich możliwości ucieczki przed Holocaustem i skazało na śmierć w obozach zagłady. Traumatyczne doświadczenie Holocaustu w Europie utwierdziło żydowskich przywódców w Palestynie w przekonaniu, że tylko własna siła militarna może uchronić Żydów w przyszłości przed powtórzeniem się podobnej tragedii na Bliskim Wschodzie. Szósta fala żydowskich imigrantów miała miejsce w latach 1941-1947. Oficjalnie w tym okresie przybyli jedynie nieliczni, którym udało się uciec przed zagładą w Europie. Jednak w latach czterdziestych przypływ nielegalnych uchodźców ponownie się nasilił. Ponieważ Brytyjczycy konsekwentnie starali się ograniczyć napływ ludności żydowskiej do Palestyny w 1944 roku żydowska nielegalna, podziemna organizacja zbrojna Irgun powstała po odłączeniu się od paramilitarnej organizacji Hagana i działająca w oparciu o metody terrorystyczne podjęła z nimi zbrojną walkę. Brytyjczycy stali się wówczas głównym wrogiem żydowskich przywódców w Palestynie. Zaczęto atakować budynki brytyjskiej administracji. I tak 22 lipca 1946 r. doszło do zamachu na hotel „King Dawid” w Jerozolimie przeprowadzonego przez Irgun. W wyniku wysadzenia hotelu, który był siedzibą brytyjskiego sztabu wojskowego, zginęło 91 osób, a 45 zostało rannych. To doprowadziło do zaostrzenia represji wobec ludności żydowskie ze strony Brytyjczyków.
esencja życia 
13 marca, 2015 o 13:06
Trafiłam tu dzisiaj i dziękuje Autorce za tą ciekawą stronę. Pozdrawiam 🙂
13 marca, 2015 o 14:19
🙂 🙂